Czy wzrok psuje się od kiepskiego oświetlenia?

Pewnie niejednokrotnie sięgając po książkę późnym wieczorem przypominałeś sobie powtarzane jak mantrę słowa rodziców, by nie czytać po ciemku, ponieważ „zepsujesz sobie oczy”. Czy jest to prawda i faktycznie niewystarczające warunki oświetlenia są w stanie wpłynąć negatywnie na stan Twojego narządu wzroku? Jest to często powtarzany mit, ponieważ najnowsze badania dowodzą, że czytanie w ciemności wcale nie szkodzi oczom. Nie ma zatem powodu do zmartwień. Mimo wszystko wszelkie prace wzrokowe w bliży obciążają wzrok i z tego powodu wymagają odpowiedniej higieny pracy.

Jak działają oczy?

By zrozumieć dlaczego oczy nie psują się od kiepskiego oświetlenia, należy w pierwszej kolejności poznać podstawy widzenia i wiedzieć jak działa nasz narząd wzroku. Posiada one wiele funkcji, które umożliwiają dostosowywanie się do różnych warunków patrzenia.

Pierwszą z nich jest akomodacja, inaczej określana jako nastawność. Jest to zdolność oka do dostosowywania się do ostrego widzenia obiektów umieszczonych w różnych odległościach. Układ nerwowy w odpowiedzi na zbieżność wiązki światła zarejestrowanej na siatkówce, reguluje pobudzeniami dla mięśnia rzęskowego. Ten kurcząc się uwypukla soczewkę, przez co zwiększa się moc refrakcyjna układu wzrokowego i możliwe jest wyraźne postrzeganie przedmiotów umieszczonych w bliży. Nadmierna praca w bliży prowadzić może do zaburzeń akomodacji, takich jak np. spazm akomodacyjny. Jest on spowodowany nadmierną stymulacją układu akomodacyjnego i skurczem mięśnia rzęskowego. Wpływ na to ma praca w bliskiej odległości i jest to niezależne od oświetlenia.

Kolejną istotną funkcją układu wzrokowego jest adaptacja do ciemności. W warunkach niedostatecznego oświetlenia źrenice rozszerzają się, poprzez co do wnętrza oka dociera wystarczająca ilość światła. Funkcje wzrokowe w tym czasie przejmują pręciki, które odpowiadają za widzenie skotopowe. Są one około 100 razy bardziej czułe na światło niż czopki, biorące udział w widzeniu fotopowym w ciągu dnia. Z tego względu praca wzrokowa w kiepskim oświetleniu jest możliwa i nie powoduje żadnych negatywnych skutków. Mimo wszystko może być mniej komfortowa.

Skutki pracy w niedostatecznym oświetleniu

Praca przy słabym oświetleniu nie wpływa na funkcję narządu wzroku, zatem nie jest ona przyczyną powstawania nowych wad wzroku czy przyspieszonej progresji wad już istniejących. To mylne przekonanie skorelowane jest z objawami towarzyszącymi nadmiernej pracy w bliży, w niedostatecznym oświetleniu oraz często dodatkowo z monitorami urządzeń elektronicznych. Te wszystkie czynniki wpływać mogą na zmęczenie oczu i płynący z tego tytułu dyskomfort.

Pozostawanie w ciągłym skupieniu podczas pracy w bliży przyczynia się do zmniejszonej częstotliwości mrugania. To natomiast prowadzi do nadmiernego przesuszenia powierzchni gałki ocznej, co skutkuje zaczerwienieniem oczu, uczuciem ciała obcego lub piasku pod powiekami, bólem oczy oraz dyskomfortem. Efekt ten dodatkowo potęguje przebywanie w klimatyzowanym lub ogrzewanym pomieszczeniu, a także oświetlenie za pomocą żarówek jarzeniowych, które przyspieszają wysychanie filmu łzowego z powierzchni oka.

Jakie oświetlenie jest najbardziej korzystne dla oczu?

Nie ulega dyskusji, że najzdrowsze i najbardziej korzystne dla oczu jest światło naturalne. Jednak szczególnie zimą, gdy dzień drastycznie się skraca i przez większość czasu panuje zmrok, ważne jest by zadbać o odpowiednie oświetlenie sztuczne. Warto zwrócić uwagę na parametry takie jak:

• Moc – jest to wartość wyrażana w lumenach (lm), której wartość określa strumień świetlny. W miejscu pracy wzrokowej zaleca się stosowanie żarówek o większej mocy, np. 400 lm.
• Kąt świecenia – odpowiada za to, jakie jest rozproszenie światła emitowanego przez żarówkę. Ma to ogromne znaczenie dla komfortu widzenia, ponieważ oczy najmniej męczą się w warunkach równomiernego oświetlenia.
• Barwa światła, czyli temperatura barwowa – zapewne nie raz spotkałeś się z światłem skrajnie ciepłym lub zimnym. Wiesz, że długotrwałe przebywanie w takim otoczeniu nie sprzyja naszym oczom i powodować może nawet bóle głowy. Z tego powodu najkorzystniejszym źródłem światła jest takie, które emituje światło o barwie ok. 4000 Kelwinów (K). Jest ono najbardziej zbliżone do światła naturalnego i nie powoduje podrażnienia oczu.

Migotanie światła

Migotanie światła, określany również jako efekt stroboskopowy to wrażenie niestabilności postrzegania wzrokowego, spowodowanego przez bodziec świetlny, spowodowany wahaniami napięcia. Migotanie może być wynikiem różnych czynników, takich jak niedostateczna częstotliwość odświeżania oświetlenia, używanie nieodpowiednich żarówek, nieprawidłowe zasilanie lub inne problemy związane z instalacją oświetlenia. Ciągłe wystawienie oczu na migotanie światła może prowadzić do zmęczenia wzroku, suchości oczu, podrażnienia i trudności w skupieniu wzroku. Migotanie światła może być jednym z czynników wywołujących bóle głowy i migreny u niektórych osób. Osoby pracujące w takim środowisku mogą doświadczyć problemów z koncentracją oraz skupieniem. Migotanie światła może prowadzić do obniżenia wydajności pracy. Utrudnia czytanie, pisanie, analizowanie dokumentów i skupianie uwagi na zadaniach.

Podsumowując, narząd wzroku jest niezwykle doprecyzowanym układem, który potrafi szybko i sprawnie dostosować się do różnych warunków otoczenia. Z tego względu niedostatecznie oświetlenie nie przyczynia się do rozwoju lub pogłębienia istniejących wad refrakcji, co określane jest jako psucie się wzroku. Może ono natomiast powodować nadmierną męczliwość oczu, co objawiać będzie się nieprzyjemnymi dolegliwościami. Za jeden z czynników ryzyka wystąpienia, np. krótkowzroczności uznaje się natomiast nadmierną pracę w bliży, która mylnie kojarzona może być np. z czytaniem w warunkach nieodpowiedniego oświetlenia. Główną rolę w tej sytuacji odgrywa natomiast odległość pracy, a nie światło.

Bibliografia:

1. https://www.zeiss.com/vision-care/int/better-vision/health-prevention/does-reading-in-poor-light-damage-your-eyes-.html
2. https://www.nvisioncenters.com/improve-eyesight/light/
3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Migotanie_%C5%9Bwiat%C5%82a