Oczopląs – rodzaje, objawy i leczenie

Oczopląs to mimowolny ruch oczu, który zdecydowanie obniża jakość widzenia i utrudnia wykonywanie codziennych czynności. To uciążliwa dolegliwość, która dotyka około 1 na 400 osób. Często nie jest chorobą samą w sobie, a objawem poważniejszego schorzenia. 

Co to jest oczopląs?

Oczopląsem określa się wszelkie bezwiedne drgania gałek ocznych. Występuje on we wszystkich kierunkach, a także jest o różnym nasileniu, rytmie i tempie. Rzadko kiedy występuje samoistnie – często towarzyszą mu inne objawy. 

Może być wrodzony, lub występować krótkotrwale – np. z powodu wielogodzinnej pracy przy złym oświetleniu. Zmęczone oczy są przyczyną wielu nieprzyjemnych dolegliwości – zobacz, jak możesz im pomóc.

Oczopląs znacząco wpływa na umiejętność koncentracji i ostrość wzroku, szczególnie z daleka. Sam w sobie nie zagraża życiu, lecz rozbiegany wzrok może być niebezpieczny w przypadku prowadzenia pojazdów.

Gdy oczopląs występuje długotrwale, dzieje się tak najczęściej w przypadku poważniejszej choroby.  Jeżeli trwa dłużej niż kilka dni, powinien być sygnałem do udania się na badanie lekarskie.

Rodzaje oczopląsu

Oczopląs jest bardzo zróżnicowaną dolegliwością, która występuje w wielu rodzajach. Charakteryzuje się ją według kierunku i typu ruchów, a także podłoża chorobowego. 

Rodzaje oczopląsu ze względu na kierunek ruchu

• Oczopląs poziomy – na lewo i prawo
• Oczopląs pionowy – od góry do dołu
• Oczopląs rotacyjny – po osi okrężnej

Rodzaje oczopląsu ze względu na ruch

• Oczopląs wahadłowy, gdy gałki oczne poruszają się w jednostajnym rytmie
• Oczopląs skaczący, gdy w jednym kierunku drgania następują szybciej niż w drugim
• Oczopląs grubofalisty, kiedy we wszystkich kierunkach jest o takim samym nasileniu

Rodzaje oczopląsu ze względu na podłoże chorobowe

• Oczopląs oczny – jest związany z obszarem samych oczu i ich mięśni
• Oczopląs ośrodkowy – występuje w przypadku chorób ośrodkowego układu nerwowego
• Oczopląs błędnikowy i przedsionkowy – ma miejsce w wyniku zaburzenia aktywności dwóch jąder przedsionkowych w pniu mózgu
• Oczopląs móżdżkowy – ma swoje źródło w uszkodzeniach móżdżka i rdzenia kręgowego
• Oczopląs fizjologiczny – występuje on w niektórych sytuacjach naturalnie i wynikają z fizjologii gałek ocznych, mowa wtedy o oczopląsie fizjologicznym. Można zaobserwować go przy skrajnym odchyleniu oczu na boki, lub przy patrzeniu na szybko poruszające się obiekty, takie jak przejeżdżający samochód – jest to wtedy oczopląs optokinetyczny.
• Oczopląs samoistny – jest wynikiem problemów w obszarze błędnika i ośrodkowego układu nerwowego. Oczopląs samoistny występuje bez żadnej stymulacji z zewnątrz, a jego intensywność może zwiększyć się w ciemności, lub kiedy oczy są zamknięte.
• Oczopląs wrodzony – ten rodzaj oczopląsu dotyka dzieci zaraz po urodzeniu, m.in. dlatego tak ważne jest badanie wzroku u dzieci i niemowląt. Wrodzony oczopląs u dziecka najczęściej towarzyszy chorobom takim jak albinizm, niedorozwój nerwu wzrokowego, duża wrodzona wada wzroku oraz aniridia – wrodzony brak tęczówki. Cierpi na niego jedna na prawie 7 tysięcy osób.

Objawy oczopląsu – jak go rozpoznać?

Oczopląs jest bardzo łatwy do rozpoznania – nazywa się nim wszelkie niekontrolowane ruchy oczu. Jego objawy i ruch gałek ocznych mogą być jednak inne w zależności od jego rodzaju. W parze z oczopląsem często idzie niska ostrość widzenia, trudności ze skupieniem się na wykonywanym zadaniu, a czasem nawet zawroty głowy lub zaburzenia równowagi.

Przyczyny oczopląsu

Podłoże niekontrolowanych ruchów oczu może być różne – do stwierdzania ich przyczyny konieczna jest profesjonalna diagnoza lekarska. Pomimo tego, jak martwiący jest oczopląs, przyczyny dolegliwości mogą być całkowicie nieszkodliwe.

Oczopląs może być również związany z zażyciem substancji psychoaktywnych – alkoholu i narkotyków. Jest również skutkiem ubocznych niektórych leków, np. antybiotyków.

W niektórych przypadkach oczopląs świadczy jednak o poważniejszych schorzeniach, takich jak:

• Stwardnienie rozsiane
• Zmiany nowotworowe
• Choroby błędnika
• Choroby oczu 
• Choroby ośrodkowego układy nerwowego
• Zaćma wrodzona

Badanie oczopląsu

W przypadku oczopląsu profesjonalne badanie lekarskie jest niezbędne, aby ocenić powagę sytuacji i skalę ewentualnej choroby. Najważniejsze jest stwierdzenie podłoża oczopląsu – wtedy wiadomo, czy jest on objawem poważnej choroby, która wymaga nagłego leczenia, czy nieszkodliwą i krótkotrwałą dolegliwością, która samoistnie minie.

W przypadku oczopląsu niezbędna może okazać się konsultacja z kilkoma lekarzami – okulistą, neurologiem i laryngologiem. Jego przyczyna może zostać zdiagnozowana przy użyciu praktycznych technik lekarskich, takich jak:

• Badanie okulistyczne – oczopląs zwykle jest łatwy do zaobserwowania przy naturalnym odchylania gałek ocznych w lewo, prawo, w dół i do góry.
• Diagnostyka laryngologiczna obejmująca błędnik, np. próba kaloryczna. Polega ona na wlaniu do przewodu słuchowego wody – najpierw zimnej, o temperaturze 30 stopni, a następnie ciepłej o temperaturze 45 stopni. Podrażnienie błony bębenkowej prowokuje mięśnie oczu do skurczów, wywołując oczopląs.
• Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny – ocenę stanu mózgu i zaobserwowanie ewentualnych nieprawidłowości można przeprowadzić na podstawie wygenerowanego obrazu.

W celu ustalenia rodzaju choroby lekarz może zlecić wykonanie badania VEP.

Leczenie oczopląsu

Osoby, które dotknęła ta męcząca dolegliwość, zastanawiają się – czy oczopląs jest wyleczalny? Jak najbardziej. Leczenie oczopląsu różni się bowiem w zależności od zdiagnozowanej przyczyny, dlatego musi zostać dostosowywane przez lekarza indywidualnie do każdego przypadku.

W łagodnych przypadkach oczopląs leczy się poprzez prostą terapię widzenia z ćwiczeniami ortoptycznymi, lub za pomocą specjalnych okularów pryzmatycznych i soczewek korekcyjnych. W naszym artykule dowiesz się, w czym jeszcze mogą pomóc ćwiczenia oczu.

Niektórzy pacjenci mogą wymagać terapii mięśni oczu przy użyciu jadu kiełbasianego. Osłabienie ich aktywności w niektórych sytuacjach jest najlepszym sposobem na oczopląs, objawy po terapii są bowiem stanowczo złagodzone, lub całkowicie wyeliminowane.

W przypadku zaburzeń mózgu i choroby nowotworowej niezbędne będzie długotrwałe leczenie neurologiczne lub onkologiczne.

Oczopląs samoistny o ostrym charakterze może zaś zostać skorygowany za pomocą operacji mięśni gałek ocznych. Leczenie ciężkiego oczopląsu zwykle odbywa się we współpracy pomiędzy okulistą, neurologiem i laryngologiem, dzięki czemu postępy w leczeniu choroby mogą być odpowiednio kontrolowane we wszystkich aspektach.

Jeśli zaobserwowałeś u siebie oczopląs, nie czekaj i już teraz wybierz się do lekarza. Im szybciej to zrobisz, tym większa szansa, że ewentualną chorobę uda się skutecznie zwalczyć, a ty już wkrótce będziesz mógł pożegnać się z przykrymi dolegliwościami.

 

 

Bibliografia:

Richard V. Abadi, Mechanism underlying nystagmus, 2002

Investigative Ophthalmology & Visual Science, The Prevelence of Nystagmus: The Leicestershire Nystagmus Survey, 2009

Eleni Papageorgiou, Rebecca J. McLean, Irene Gottlob, Nystagmus in Childhood, 2007

C. Pierrot-Deseilligny, D. Milea, Vertical nystagmus: clinical facts andhypotheses, 2005

Ewa Koziorowska-Gawron, Sławomir Budrewicz, Krzysztof Jadanowski, Patofizjologia zaburzeń gałkoruchowych w niektórych schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego, 2009