Zeaksantyna – na co pomaga, jak działa?

Zeaksantyna jest jednym z kluczowych składników odżywczych dla zdrowia oczu, obok luteiny, witamin i minerałów. Substancja ta zyskuje coraz większe uznanie, jako naturalny składnik chroniący wzrok przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi i wspomagający profilaktykę chorób oczu. W niniejszym artykule wyjaśniamy, na czym polega działanie zeaksantyny, jakie ma znaczenie dla zdrowia oczu oraz w jakich produktach można ją znaleźć.

Zeaksantyna - co to

Zeaksantyna to naturalny karotenoid, który wraz z luteiną jest odpowiedzialny za ochronę plamki żółtej w oku. Karotenoidy to związki chemiczne, które nadają wielu roślinom, owocom i warzywom intensywną żółtą, pomarańczową i czerwoną barwę.

Zeaksantyna wraz z luteiną tworzy w oku tzw. barwnik plamkowy, który odgrywa istotną rolę w ochronie przed zwyrodnieniem plamki żółtej związanym z wiekiem (AMD), a także innymi schorzeniami siatkówki.

Jak działa zeaksantyna na oczy?

Ochrona przed promieniowaniem UV i niebieskim światłem

Zeaksantyna odgrywa kluczową rolę w ochronie oczu przed szkodliwymi efektami promieniowania UV oraz niebieskiego światła. Wysokie stężenia tego światła, zwłaszcza z urządzeń cyfrowych, mogą prowadzić do uszkodzeń siatkówki oraz szybszego starzenia się oczu. Zeaksantyna działa jak naturalny filtr, który absorbuje nadmiar niebieskiego światła, zapobiegając jego przenikaniu do delikatnych struktur oka.

Zapobieganie stresowi oksydacyjnemu

Stres oksydacyjny to proces, w którym dochodzi do nadmiernej produkcji wolnych rodników w organizmie, prowadzących do uszkodzeń komórek. W oku, zwłaszcza w siatkówce, stres oksydacyjny może powodować poważne zmiany, które z czasem prowadzą do rozwoju wielu chorób oczu, takich jak zaćma, retinopatia cukrzycowa czy AMD. Zeaksantyna, dzięki swoim silnym właściwościom antyoksydacyjnym, pomaga neutralizować wolne rodniki, chroniąc w ten sposób tkanki oka przed uszkodzeniami.

Na co pomaga zeaksantyna?

Wspomaganie ostrości widzenia

Zeaksantyna, obok luteiny, koncentruje się głównie w plamce żółtej – części siatkówki odpowiedzialnej za ostre, centralne widzenie. To właśnie ta część oka umożliwia nam czytanie, rozpoznawanie twarzy i wykonywanie precyzyjnych czynności. Regularne dostarczanie zeaksantyny z pożywieniem może wspomagać funkcje plamki żółtej, poprawiając ostrość widzenia, szczególnie w warunkach intensywnego oświetlenia.

Ochrona przed zwyrodnieniem plamki żółtej (AMD)

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD) jest jedną z głównych przyczyn utraty wzroku u osób starszych. Choroba ta dotyczy centralnej części siatkówki i prowadzi do stopniowego pogorszenia widzenia. Zeaksantyna, dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym oraz zdolności do filtracji niebieskiego światła, jest kluczowym składnikiem w profilaktyce AMD.

Badania pokazują, że osoby z wyższym poziomem zeaksantyny w diecie mają mniejsze ryzyko rozwoju tej choroby. Włączenie produktów bogatych w zeaksantynę do codziennego jadłospisu może więc skutecznie wspierać zdrowie oczu na długie lata.

Ochrona przed zaćmą

Zaćma to choroba polegająca na stopniowym zmętnieniu soczewki oka, co prowadzi do pogorszenia widzenia. Jest to schorzenie, które często występuje u osób starszych, choć może pojawić się także w młodszym wieku, zwłaszcza u osób narażonych na intensywne promieniowanie UV. Antyoksydacyjne właściwości zeaksantyny pomagają w ochronie soczewki oka przed uszkodzeniem i zmętnieniem, zmniejszając ryzyko rozwoju zaćmy.

W jakich produktach występuje zeaksantyna?

Zeaksantyna jest naturalnie obecna w wielu produktach spożywczych, głównie pochodzenia roślinnego. Produkty bogate w zeaksantynę to przede wszystkim te o intensywnych kolorach, zwłaszcza żółtym, pomarańczowym i czerwonym, takie jak:

• Kukurydza (jedno z najbogatszych źródeł zeaksantyny),
• Papryka (zwłaszcza żółta i czerwona),
• Szpinak i inne zielone warzywa liściaste (choć bogatsze w luteinę, zawierają także zeaksantynę),
• Żółtka jajek,
• Pomarańcze i inne cytrusy,
• Marchew.

Warto pamiętać, że zeaksantyna i luteina są lepiej wchłaniane w obecności tłuszczów, dlatego warto spożywać te produkty z dodatkiem oliwy, masła czy innych zdrowych tłuszczów.

Zeaksantyna a luteina – różnice i podobieństwa

Zeaksantyna i luteina są często wymieniane razem, ponieważ działają w sposób synergiczny, szczególnie w kontekście zdrowia oczu. Oba związki są obecne w siatkówce oka i pełnią funkcję filtra ochronnego przed szkodliwym promieniowaniem. Główna różnica między nimi polega na tym, że luteina jest skoncentrowana bardziej na obrzeżach siatkówki, podczas gdy zeaksantyna znajduje się głównie w plamce żółtej.

Luteina występuje w żywności nieco powszechniej niż zeaksantyna, ale obie substancje są ważne dla utrzymania zdrowia wzroku, a ich regularne spożycie może przynosić korzyści nie tylko dla oczu, ale także dla ogólnego zdrowia organizmu.

Kto powinien rozważyć suplementację zeaksantyną?

Suplementacja zeaksantyną może być korzystna dla wielu grup osób, szczególnie:

• Osób starszych, u których istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia zwyrodnienia plamki żółtej związanej z wiekiem.
• Osób pracujących przed komputerem lub narażonych na długotrwałe korzystanie z urządzeń emitujących niebieskie światło.
• Osób z niedoborem karotenoidów w diecie, które nie spożywają wystarczającej ilości warzyw i owoców.
• Osób palących, ponieważ palenie papierosów obniża poziom karotenoidów w organizmie.
  
  

Jak dawkować zeaksantynę?

Rekomendowana dawka zeaksantyny wynosi około 2-10 mg dziennie, choć optymalna ilość może różnić się w zależności od indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia oczu. Warto skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji, zwłaszcza jeśli już przyjmujemy inne preparaty witaminowe czy leki.

Suplementy zeaksantyny są często dostępne w połączeniu z luteiną oraz innymi składnikami wspomagającymi zdrowie oczu, takimi jak cynk, witaminy A, C i E, a także kwasy tłuszczowe omega-3.

 

Bibliografia:

1. https://www.allaboutvision.com/nutrition/lutein.htm
2. https://www.webmd.com/eye-health/lutein-zeaxanthin-vision
3. Murillo AG, Hu S, Fernandez ML. Zeaxanthin: Metabolism, Properties, and Antioxidant Protection of Eyes, Heart, Liver, and Skin. Antioxidants (Basel). 2019;8(9):390. Published 2019 Sep 11. doi:10.3390/antiox8090390
4. Mrowicka M, Mrowicki J, Kucharska E, Majsterek I. Lutein and Zeaxanthin and Their Roles in Age-Related Macular Degeneration-Neurodegenerative Disease. Nutrients. 2022;14(4):827. Published 2022 Feb 16. doi:10.3390/nu14040827