Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) – kompendium wiedzy

Zwyrodnienie plamki żółtej to choroba okulistyczna, która dotyka najczęściej seniorów. Stanowi poważny problem zdrowotny, ponieważ przyczynia się do utraty wzroku. Jakie są wczesne objawy zwyrodnienia plamki żółtej? Czy można temu zapobiegać? Odpowiedzi znajdziesz w naszym artykule.

Plamka żółta – co to jest?

Plamka żółta jest częścią siatkówki i w istocie ma kolor żółty. Jest to możliwe do zaobserwowania jedynie w badaniu dna oka. Ta niewielka sfera oka jest bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania wzroku.

W plamce żółtej zlokalizowanych jest większość fotoreceptorów, które przekazują informacje do mózgu. W plamce żółtej znajdują się także czopki umożliwiające rozróżnianie barw. Ich dysfunkcje są związane z daltonizmem. Plamka żółta odpowiada za widzenie centralne czyli ostrość widzenia, rozróżnianie kolorów, dostrzeganie drobnych detali.

Zwyrodnienie plamki żółtej – na czym polega?

Zwyrodnienie plamki żółtej określane jest skrótem AMD (od angielskiego terminu age-related macular degeneration). Polega ono na uszkodzeniu tej konkretnej części siatkówki. Lekarze rozróżniają dwa rodzaje zwyrodnienia plamki żółtej:

• sucha postać zwyrodnienia plamki żółtej – stanowi około 90% wszystkich przypadków. Uszkodzenia siatkówki w tym przypadku następują powoli i stopniowo. Obszary siatkówki ulegają degeneracji z powodu tworzenia się złogów nazywanych także druzami. Przebieg choroby jest dość łagodny i rozwija się najczęściej na przestrzeni kilku lat;
• mokra (lub wysiękowa) postać zwyrodnienia plamki żółtej – trudniejsza i groźniejsza odmiana choroby z błyskawicznym przebiegiem. Może spowodować poważne uszkodzenie wzroku nawet w ciągu kilku dni. Przyczyną tak ciężkich przypadków są zaburzenia działania naczyń krwionośnych w okolicy plamki żółtej i nagłe stany zapalne.

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej w najczęściej spotykanej postaci, są złożone. Bezpośrednią przyczyną są uszkodzenia komórek nabłonka barwnikowego. Plamka żółta traci swoje zdolności odbierania wrażeń wzrokowych na skutek procesów starzenia i zaburzeń metabolicznych. Bardzo często wśród przyczyn zwyrodnienia plamki żółtej znajduje się kilka czynników jednocześnie.

Najważniejsze przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej to:

• zaawansowany wiek (ryzyko zwiększa się po 50. roku życia
• skłonności genetyczne (przypadki schorzenia u najbliższych krewnych)
• cukrzyca
• nadwaga
• nadciśnienie tętnicze
• choroby układu krążenia
• palenie papierosów
• niedobory luteiny, witaminy C i E
• uszkodzenia wywołane długotrwałym narażaniem wzroku na ostre światło

Zupełnie odrębnym schorzeniem jest rodzaj zwyrodnienia o podłożu genetycznym. Ten problem nosi nazwę choroby Stargardta.

Ciekawostką jest fakt, że zwyrodnienie plamki żółtej jest częściej diagnozowane u ludzi o białym kolorze skóry, a zwłaszcza niebieskookich kobiet. Wśród pacjentów z rozpoznaniem zwyrodnienia plamki żółtej częściej są dalekowidze. Szczególnie wyczuleni na symptomy tej choroby powinny być osoby, w rodzinie których stwierdzano wcześniej ten rodzaj schorzenia.

Zwyrodnienie plamki żółtej - objawy

Objawy zwyrodnienia plamki żółtej na samym początku są nieznaczne. Nie utrudniają życia i mogą być łatwo zignorowane. Wraz z biegiem czasu zwyrodnienie plamki żółtej daje objawy coraz bardziej uciążliwe. Rozwój choroby powoduje pojawienie się centralnego mroczka, który pacjenci opisują jako zaciemnioną część pola widzenia.

Najczęstsze objawy zwyrodnienia plamki żółtej:

- niewyraźne widzenie
- kłopoty z czytaniem i pisaniem
- zniekształcenia obrazu - metamorfopsje
- deformacje linii prostych
- trudność w dostrzeżeniu detali

Pogarszający się stan pola widzenia powoduje osłabienie kontrastu i ostrości. Pojawiają się trudności w codziennym funkcjonowaniu. Osoba z objawami zwyrodnienia plamki żółtej może częściej się potykać, nie zauważać przeszkód i obiektów na swojej drodze. Z czasem coraz bardziej uciążliwe stają się ubytki w polu widzenia.

Zwyrodnienie plamki żółtej – rozpoznanie

Diagnostyka zwyrodnienia plamki żółtej prowadzona jest na podstawie badań. Lekarz okulista wykonuje badania wzroku, by zweryfikować ostrość widzenia. Wykorzystuje się także test Amslera, do którego służą plansze wyposażone w siatkę kwadratów. Można go wykonać samodzielnie w domu.

Po środku planszy w regularną kratkę, umieszczony jest punkt, na którym należy skoncentrować wzrok. Chorzy na zwyrodnienie plamki żółtej będą mieli zaburzone postrzeganie i linie siatki będą widziane przez nich jako faliste.

Pozostałe badania diagnozujące AMD, to:

- badanie przy użyciu lampy szczelinowej
- badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego
- badanie dna oka
- koherentna tomografia oka (OCT)
- angiografia fluoresceinowa (AF)

Badaniom rozpoznającym zwyrodnienie plamki żółtej często towarzyszy podanie pacjentowi kropli rozszerzających źrenicę.

Czy zwyrodnienie plamki żółtej można leczyć?

Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej nie dotyczy jej przyczyny. Zwyrodnienie plamki żółtej w postaci suchej nie ma jak dotąd skutecznej metody leczenia. Inaczej jest w przypadku postaci mokrej. Możliwe jest stosowanie metody łagodzących objawy tej choroby i hamujących jej postęp.

W przypadku wysiękowej postaci schorzenia wykorzystywana jest terapia lekami, które mają zatrzymać uszkodzenia naczyń siatkówki. Leki na zwyrodnienie plamki żółtej w tej odmianie podawane są jako zastrzyk wewnątrzgałkowy. Wykonuje się go po znieczuleniu oka za pomocą specjalnych kropli.

Zwyrodnienie plamki żółtej - leczenie laserem - cena

Mokra postać AMD może być leczona przy pomocy terapii fotodynamicznej (PDT). W tym przypadku leki na zwyrodnienie plamki żółtej są aplikowane dożylnie i poddawane aktywacji poprzez użycie światła laserowego.

Oprócz tego w medycynie znane są następujące rodzaje zabiegów leczenia wysiękowej postaci AMD:

- termoterapia przez źrenicę (TTT)
- fotokoagulacja laserem argonowym
- aplikowanie przeciwciał i aptamerów
- podawanie sterydów do ciała szklistego

Ceny tych zabiegów mieszczą się w przedziale od 1300 do 3000 zł za jedno oko.

>> Sprawdź też informacje o retinopatii barwnikowej.

Domowe sposoby na zwyrodnienie plamki żółtej

Domowe sposoby na zwyrodnienie plamki żółtej to także jedyne co mogą doradzić lekarze w przypadku suchej postaci AMD. Najważniejsza jest dieta, ponieważ dla utrzymania prawidłowych funkcji plamki żółtej potrzebny jest zestaw witamin, minerałów i przeciwutleniaczy.

Warzywa i owoce dobre na wzrok to takie, które są bogate w luteinę, witaminę A i E. Istnieją także suplementy diety, jednak ich przyswajalność nie jest tak dobra, jak w przypadku zdrowych i dobrze zbilansowanych posiłków. Dlatego jeśli chcesz uniknąć zwyrodnienia plamki żółtej i zapewnić sobie zdrowy wzrok, włączaj do swojej diety jak najczęściej:

• jarmuż
• sałatę
• dynię
• brokuły
• szpinak
• marchew
• pomidory
• pomarańcze
• brukselkę
• kukurydzę
• morele

Jako domowy sposób na zwyrodnienie plamki żółtej można uznać też ochronę wzroku przed negatywnym wpływem światła niebieskiego. Częsta ekspozycja i brak zabezpieczenia w postaci okularów do komputera, ma wpływ na uszkadzanie plamki żółtej. Dlatego dbaj o oczy podczas pracy przy komputerze i przede wszystkim regularnie badaj wzrok.

 

 

Bibliografia:

1. Dewan A., Liu M., Hartman S., Zhang SS., Liu DT., Zhao C., Tam PO., Chan WM., Lam DS., Snyder M., Barnstable C., Pang CP., Hoh J. HTRA1 promoter polymorphism in wet age-related macular degeneration. „Science”. Nov 10;314. 5801, s. 989–992, 2006.
2. Michaela Goldstein i inni, Results of a multicenter clinical trial to evaluate the preferential hyperacuity perimeter for detection of age-related macular degeneration, „Retina”, 25 (3), 2005, s. 296-303.
3. B. Kostrzewa, J. Gabryś, E. Karuga-Kuźniewska, A.Rojek, Z. Rybak, A. Staszuk, Starcze zwyrodnienie plamki żółtej – choroba cywilizacyjna XXI wieku, Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inżynieria Biomedyczna, vol. 21, nr 2, 2015.
4. E.P. Jablon , D.V. Alfaro, J.B. Kerrison, K.A. Sharpe, M. Rodriquez Fontal, red: M. Misiuk-Hojło, Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem, wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
5. A. Cichocka, Dieta a zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) [dostęp: 21.02.2023].