Czym jest widzenie peryferyjne?

Widzenie peryferyjne to zdolność dostrzegania obiektów i informacji znajdujących się poza centralnym polem widzenia, czyli obszarem, na którym skupiony jest wzrok. Jest to niezwykle istotny aspekt percepcji wzrokowej, który umożliwia nam świadomość otoczenia oraz szybką reakcję na zmiany w naszym środowisku. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej definicji i znaczeniu widzenia peryferyjnego.

Pole widzenia - centralne i peryferyjne

Pole widzenia stanowi obszar, który jest widoczny dla oka w określonym momencie bez konieczności zmiany pozycji gałki ocznej. Jest to suma wszystkich obszarów, które możemy dostrzec, patrząc prosto przed siebie, obejmując zarówno centralne pole widzenia, jak i obszary peryferyjne. Jest kluczowym elementem percepcji wzrokowej, umożliwiając nam rejestrowanie i interpretację otoczenia.

Najszerszy zakres pola widzenia występuje po stronie skroniowej, gdzie oscyluje on między 90 a 100 stopniami. Z kolei najwęższy obszar znajduje się w górnej części pola widzenia, gdzie kąt ten wynosi od 55 do 60 stopni. Na dole mieści się on w zakresie od 70 do 75 stopni, a w kierunku nosa od 55 do 65 stopni.

Centralne pole widzenia odpowiada za szczegółowe rozpoznawanie obiektów i skupianie uwagi na konkretnych szczegółach. To właśnie w tym obszarze centralnym naszego pola widzenia koncentrujemy naszą uwagę podczas wykonywania precyzyjnych zadań, takich jak czytanie, prowadzenie pojazdu czy oglądanie telewizji.

Natomiast obszary peryferyjne pozwalają nam na percepcję obiektów znajdujących się na zewnątrz obszaru centralnego. Chociaż obrazy w tych obszarach mogą być mniej wyraźne i szczegółowe, to jednak odgrywają istotną rolę w naszym codziennym funkcjonowaniu. Dzięki nim jesteśmy świadomi otaczającego nas świata i możemy szybko reagować na nagłe zmiany czy niebezpieczeństwa.

Mechanizmy widzenia peryferyjnego

Najważniejszym elementem mechanizmu widzenia, zarówno peryferyjnego, jak i centralnego, jest siatkówka oka. Zawiera ona dwa typy fotoreceptorów: pręciki i czopki. Pręciki, obecne głównie na obwodzie siatkówki, są odpowiedzialne za percepcję światła w warunkach słabego oświetlenia i ruchu, podczas gdy czopki, skoncentrowane w centralnej części siatkówki zwanej plamką żółtą, są odpowiedzialne za percepcję kolorów i ostrość w warunkach świetlnych.

Widzenie peryferyjne opiera się głównie na pręcikach, które są bardziej liczne na obrzeżach siatkówki. Pręciki są bardziej wrażliwe na światło i skłonne do wykrywania ruchu, co czyni je kluczowymi dla percepcji obiektów znajdujących się poza centralnym polem widzenia.

Ponadto, istnieją neurony w korze mózgowej, zwłaszcza w korze wzrokowej, które są wyspecjalizowane w przetwarzaniu informacji z peryferii. Te neurony wykazują większą czułość na bodźce obwodowe i są kluczowe dla integracji informacji z różnych części pola widzenia.

Znaczenie i funkcje widzenia peryferyjnego

Widzenie peryferyjne pełni szereg istotnych funkcji zarówno w codziennym życiu, jak i w sytuacjach wymagających szczególnej uwagi. Jedną z jego kluczowych ról jest zachowanie świadomości otoczenia oraz szybkie reagowanie na potencjalne zagrożenia. Dzięki zdolności do percepcji szerokiego pola widzenia, możemy szybko wykrywać ruch i zmiany w otoczeniu, co ma istotne znaczenie dla naszego bezpieczeństwa.

Ponadto, widzenie peryferyjne odgrywa istotną rolę w procesie integracji sensorycznej, umożliwiając nam skuteczne koordynowanie działań między różnymi zmysłami. W sytuacjach, gdzie konieczne jest jednoczesne monitorowanie wielu bodźców, np. podczas prowadzenia pojazdu czy uprawiania sportu, widzenie peryferyjne jest niezastąpione.

Utrata widzenia peryferyjnego - widzenie tunelowe

Widzenie tunelowe to jedna z form ubytków pola widzenia. Charakteryzuje się utratą zdolności dostrzegania obrazów znajdujących się poza centralnym polem widzenia. W efekcie, percepcja otoczenia ogranicza się do wąskiego tunelu, a obrazy pojawiają się niczym przez wizjer.

Osoby cierpiące na widzenie tunelowe często doświadczają trudności w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak poruszanie się w zatłoczonych miejscach, reagowanie na nieprzewidziane sytuacje czy prowadzenie pojazdów. Dodatkowo, zjawisko to może prowadzić do poczucia izolacji społecznej i utraty pewności siebie.

Ten rodzaj zaburzenia może mieć różne przyczyny, w tym choroby oczu, urazy, czy schorzenia neurologiczne. Na przykład, neuropatia nerwu wzrokowego, zaawansowana jaskra, a także niektóre choroby neurodegeneracyjne, takie jak stwardnienie rozsiane, mogą prowadzić do wystąpienia widzenia tunelowego.

Badanie widzenia peryferyjnego - metoda konfrontacyjna

Badanie pola widzenia metodą konfrontacyjną polega na ocenie zakresu percepcji wzrokowej w obszarach obwodowych, porównując pole widzenia pacjenta i osoby badającej. Procedura ta często wykorzystywana jest w pierwszym etapie diagnostyki zaburzeń widzenia peryferyjnego, takich jak widzenie tunelowe czy deficyty pola widzenia.

Podczas badania, pacjent oraz okulista lub optometrysta znajdują się naprzeciwko siebie, w odpowiedniej odległości ok. 1 metr od siebie. Badanie wykonuje się jednoocznie, przy czym gdy badany zasłania prawe oko – badający lewe oko. Pacjent skupia swój wzrok na ustalonym punkcie (np. na otwartym oku badającego). Specjalista wprowadza jednostajnym ruchem przedmiot w kierunku widzenia, z części peryferyjnej do środka pola widzenia.

Pacjent informuje lekarza o tym, kiedy zauważy przedmiot, co umożliwia określenie granic peryferyjnego pola widzenia. Procedura ta jest powtarzana dla różnych kierunków, co pozwala na pełniejszą ocenę zakresu peryferyjnego widzenia oka badanego.

Metoda konfrontacyjna jest stosunkowo szybką i łatwą do wykonania techniką, która może być wykorzystywana do wstępnej oceny pola widzenia w rutynowych badaniach okulistycznych. Jednakże, dla bardziej szczegółowej oceny pola widzenia oraz diagnozy ewentualnych zaburzeń, mogą być stosowane bardziej zaawansowane techniki, takie jak perymetria.

 

Bibliografia:

1. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/25039-peripheral-vision
2. https://en.wikipedia.org/wiki/Peripheral_vision
3. https://www.allaboutvision.com/eye-care/eye-anatomy/what-is-peripheral-vision/