Operacja zaćmy – jakie są możliwe powikłania?

Operacja usunięcia zaćmy to rutynowa i często wykonywana procedura chirurgiczna, która ma na celu usunięcie zmętniałej soczewki oka, czyli zaćmy, i zastąpienie jej przez soczewkę sztuczną. Choć operacja jest nieskomplikowana i ogólnie bezpieczna, istnieje kilka możliwych powikłań, które mogą wystąpić. Kogo dotyczy większe ryzyko komplikacji i jak często się one pojawiają?

Kiedy potrzebna jest operacja zaćmy?

Operacja zaćmy jest potrzebna wówczas, gdy stopień zmętnienia soczewki pogarsza ostrość wzroku i obniża komfort widzenia. Istota choroby polega na tym, że soczewka oka traci swą transparentność. Brak przezroczystości ogranicza prawidłowe przenikanie światła, a co za tym idzie – zdolność widzenia osłabia się. Problem ten najczęściej jest związany z podeszłym wiekiem, a do zmętnienia soczewki dochodzi stopniowo na przestrzeni wielu lat, wraz z postępem procesu starzenia.

Operacja zaćmy (nazywanej też kataraktą) jest wykonywana najczęściej u osób, które przekroczyły 60. rok życia. W nielicznych przypadkach zabieg ten wykonywany jest u osób młodych. Przyczyną może być zmętnienie soczewki wywołane uszkodzeniem, czyli tzw. zaćma pourazowa.

Jak często dochodzi do powikłań po operacji zaćmy?

Powikłania po operacji zaćmy występują bardzo rzadko – dotyka to średnio jednego na stu pacjentów. Procedura jest przeprowadzana w sterylnych warunkach. Do zakażenia – jednego z możliwych powikłań po operacji zaćmy – dochodzi zwykle po zabiegu, a nie w jego trakcie.

Najczęstszą przyczyną infekcji jako powikłania po operacji zaćmy, jest niestosowanie się do zaleceń lekarza. Zaniedbania pacjenta prowadzą do kontaktu drobnoustrojów z niezagojoną raną oka. O tym jak tego uniknąć dowiesz się w dalszej części artykułu.

Powikłania po operacji zaćmy – jak do nich dochodzi?

Do powikłań wywołanych operacją katarakty dochodzi z kilku powodów. W tym miejscu trzeba wyjaśnić na czym polega cała procedura. Usunięcie zaćmy jest to chirurgiczny zabieg wykonywany w znieczuleniu miejscowym, najczęściej metodą fakoemulsyfikacji.

Aby zoperować zaćmę specjalista wykonuje na rogówce trzymilimetrowe nacięcie, poprzez które usuwa z oka zmętniałą soczewkę. W jej miejscu umieszcza indywidualnie dobraną soczewkę sztuczną. Na koniec zakłada na oko opatrunek – i po wszystkim. Operacja zaćmy trwa zazwyczaj około pół godziny. Tego samego dnia, jeśli nie dzieje się nic niepokojącego, pacjent wraca do domu. Wcześniej otrzymuje szereg zaleceń, które pozwolą na sprawną rekonwalescencję i szybki powrót do sprawności widzenia.

Powikłania po operacji zaćmy obejmują kilka możliwych nieprawidłowości. Ich przyczyną mogą być zakażenia oraz uszkodzenia powstałe wewnątrz gałki ocznej. Niektóre komplikacje mają związek z wiekiem pacjenta. U osób starszych z reguły procesy regeneracji przebiegają wolniej, a rany gorzej się goją.

Do komplikacji spowodowanych usunięciem zaćmy należą:

>> Infekcje oka

Infekcje oka, takie jak zapalenie rogówki, objawiają się zaczerwienieniem, obrzękiem i bólem oka. Może temu towarzyszyć pojawienie się wysięku ropnego. Infekcje są stosunkowo rzadkie, ale mogą prowadzić do poważnych problemów, jeśli nie zostaną szybko zdiagnozowane i wyleczone. Rozwój infekcji oka może doprowadzić do trudnych do zagojenia owrzodzeń rogówki.

Jeśli po zabiegu dochodzi do zakażenia – konieczne jest jak najszybsze wdrożenie odpowiedniej terapii. Lekarze zalecają najczęściej środki przeciwzapalne w postaci kropli lub maści.

>> Jaskra wtórna

Rozwój jaskry wtórnej jako powikłanie po operacji zaćmy, jest związane z ryzykiem wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Objawem tego może być ból oka, dostrzeganie przez pacjenta specyficznej poświaty wokół jasnych obiektów (źródeł światła), czyli tzw. efekt halo.

>> Przemieszczenie soczewki

Przemieszczenie soczewki (określane też jako zwichnięcie) jest powikłaniem po operacji zaćmy, które może ujawnić się nawet kilka tygodni po zabiegu. Przyczyną tego zjawiska jest nadmierne naciągnięcie lub nawet zerwanie ciągłości obwódki rzęskowej. O przemieszczeniu soczewki świadczy pogorszenie ostrości wzroku i widzenie podwójne.

>> Odklejenie siatkówki

To groźne powikłanie po operacji zaćmy częściej występuje u osób z krótkowzrocznością. Charakterystycznym symptomem odklejenia siatkówki są chwilowe i nagłe błyski. Nie powodują one bólu, dlatego czasem mogą być lekceważone. To jednak zjawisko niebezpieczne, które może trwale uszkadzać wzrok.

>> Zaćma wtórna

Zaćma wtórna, która jest jednym z powikłań po usunięciu zaćmy, wbrew pozorom nie oznacza odnowienia się tej samej choroby. Nazwa ta jest nieco myląca, bowiem problem ze zmętnieniem nie może już wystąpić w sztucznej soczewce. Natomiast zdarza się, że po pewnym czasie zmętnienie dotyka torebki soczewki – struktury, w której znajdowała się pierwotnie soczewka naturalna, w po zabiegu – soczewka sztuczna. Objawy zaćmy wtórnej są takie same jak zaćmy pierwotnej. Leczenie polega na przeprowadzeniu kapsulotomii.

>> Astygmatyzm

Po operacji zaćmy może wystąpić astygmatyzm, czyli nieregularność kształtu rogówki lub soczewki. Konsekwencją tego są zaburzenia w postaci rozmycia obrazu.

>> Obrzęk plamki żółtej

Na ten rodzaj powikłania po usunięciu zaćmy lekarze dość szybko znajdują radę w postaci leków. O obrzęku plamki żółtej po operacji zaćmy świadczy brak poprawy widzenia po sześciu – ośmiu tygodniach od zabiegu lub poprawa w niewielkim stopniu.

>> Drobny wylew w oku, krwawienie

Ta niegroźna komplikacja występuje niezwykle rzadko ze względu na brak ukrwienia nacinanej przy zabiegu tkanki. Jeśli podczas zabiegu dochodzi do drobnego wylewu – lekarz na bieżąco mu zapobiega i nie powoduje to dalszych komplikacji zdrowotnych.

Jak uniknąć powikłań po operacji zaćmy?

Aby zmniejszyć ryzyko komplikacji po operacji katarakty, pacjent powinien bezwzględnie stosować zalecenia lekarza. Pamiętaj, by:

• nie dźwigać nic ciężkiego i ograniczyć wysiłek fizyczny
• nie dotykać oka
• stosować krople do oczu zgodnie z zaleceniem
• myć ręce
• unikać dotykania okolic oczodołu

Zalecenia po operacji zaćmy

Pomyślna rekonwalescencja po operacji zaćmy jest w dużej mierze uzależniona od stosowania się do zaleceń lekarskich. W pierwszych dniach po zabiegu należy się spodziewać pewnego dyskomfortu, który jest naturalną konsekwencją gojenia się rogówki. W tym czasie konieczne jest stosowanie kropli przeciwzapalnych. W okresie rekonwalescencji po operacji zaćmy często pojawia się nadwrażliwość na światło. To jednak mija wraz z odzyskiwaniem sprawności oka.

Lekarze zalecają by po zabiegu usunięcia zaćmy ograniczyć, na ile jest to możliwe, wychodzenie z domu. Wynika to ze zwiększonego ryzyka zainfekowania rany. W powietrzu unoszą się przecież różnego rodzaju zanieczyszczenia, kurz i pyłki. Wszystko to stanowi niebezpieczeństwo zakażeń. Ważnym zaleceniem po operacji zaćmy jest ograniczenie wysiłku fizycznego. Należy unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów.

Oko po operacji zaćmy należy chronić, najlepiej poprzez osłonkę stworzoną do tego celu. Usztywnione i dostosowane do kształtu anatomicznego zabezpieczenie doskonale ochroni gałkę oczną w nocy. Podczas snu łatwo o nieumyślne dotknięcie oka, a tego należy unikać za wszelką cenę.

Pacjenci po operacji zaćmy informowani są o tym, jak ważne są restrykcje higieniczne. Podstawą przeciwdziałania komplikacjom jest częste mycie rąk, by zredukować niebezpieczeństwo przeniesienia drobnoustrojów przez dotyk. Każdorazowe zakraplanie oczu również musi być poprzedzone dokładną dezynfekcją.

Zobacz więcej >> jak prawidłowo zakraplać oczy?

Większe ryzyko powikłań po operacji zaćmy – kogo dotyczy?

Ryzyko powikłań po operacji zaćmy zwiększa się wraz z wiekiem pacjenta. Jeśli my sami lub ktoś z naszych bliskich odczuwa już pierwsze objawy wywołane rozwijającą się zaćmą – nie należy zwlekać z decyzją o zabiegu. Prawdą jest, że choroba może postępować powoli. Ale faktem też jest, że się starzejemy. I odkładając operację na przyszły rok lub jeszcze dalej – zmniejszamy swoje szanse na szybki powrót do sprawności po zabiegu.

Niebezpieczeństwem komplikacji po operacji zaćmy są obarczeni pacjenci, którzy zgłaszają się na zabieg z bardzo zaawansowaną zaćmą. Trudności w przeprowadzeniu operacji dotyczą też osób, u których stwierdzono stwardnienie soczewki. Zazwyczaj soczewka, mimo zmętnienia, cechuje się sporą elastycznością, dzięki czemu lekarz może ja z łatwością usunąć. Gdy soczewka staje się sztywna – procedura może się nieco skomplikować.

 

Bibliografia:

1. S. Llop, G. Papaliodis, Cataract Surgery Complications in Uveitis Patients: A Review Article [w:] Seminars in Ophthalmlogy 2018;33(1) (dostęp: 20.10.2023).
2. R. Goel, S. Shah, K. Malik i inni, Complications of manual small-incision cataract surgery [w:] Indian Journal of Ophthalmology 2022 Nov;70(11) (dostęp: 20.10.2023).
3. D. Yorston, Cataract complications [w:] Community Eye Health v.21(65); 2008 Mar;21(65) (dostęp: 20.10.2023).
4. M. He, J. Feng, L. Zhang, Treatment of Nanophthalmos Cataracts: Surgery and Complications [w:] Seminars in Ophthalmology 2022 Oct-Nov;37 (dostęp: 20.10.2023).