Spazm akomodacyjny – przyczyny, objawy i postępowanie

Narząd wzroku to niezwykle skomplikowany układ, dzięki któremu możliwe jest odbieranie bodźców ze świata zewnętrznego. Na jego odpowiednie działanie składa się wiele elementów, które przy współpracy ze sobą mogą zapewnić nam wyraźne widzenie, a w konsekwencji komfortowe funkcjonowanie w otaczającej nas przestrzeni. Niekiedy jednak dochodzi do schorzeń, chorób oraz zaburzeń w obrębie narządu wzroku. Jednym z bardziej istotnych mechanizmów jest akomodacja, czyli nastawność oka. To dzięki niej możliwe jest ostre widzenie przedmiotów, znajdujących się w różnych odległościach od obserwatora. Konsekwencje zaburzeń akomodacji możemy podzielić na trzy główne kategorie: niedostateczna lub nadmierna odpowiedź oraz jej całkowity brak. Nadmierna odpowiedź akomodacji na bodziec może przeistoczyć się w tzw. spazm akomodacyjny. Na czym polega to zaburzenie?

Czy jest spazm akomodacyjny?

Spazm akomodacyjny, nazywany również skurczem akomodacyjnym, jest mimowolnym stanem, w którym odpowiedź akomodacji jest zbyt silna w stosunku do bodźca, który obserwujemy. Występuje on w konsekwencji zaburzeń pracy soczewki oka. Jest to spowodowane nadmiernym kurczeniem się mięśnia rzęskowego, odpowiedzialnego za zmianę jej kształtu. Stałe napięcie akomodacyjne powoduje problemy z rozluźnianiem mięśnia. Oznacza to, że w praktyce pacjent patrząc w dal widzi nieostro.

Skurcz akomodacyjny charakteryzuje się nadmierną konwergencją (symetrycznym ruchem zbieżnym oczu w płaszczyźnie poziomej pojawiający się podczas patrzenia na bliskie odległości), zwężeniem źrenic oraz pseudokrótkowzrocznością. Wszystkie te czynniki składają się na tzw. spazm triady bliży. By działanie narządu wzroku było prawidłowe, wszystkie składowe triady powinny być zrównoważone względem siebie. W skurczu akomodacji, dochodzi natomiast do zwiększonej odpowiedzi akomodacji, co w konsekwencji powoduje zaburzenia widzenia obuocznego.

Osoby z niesprawną akomodacją wykazują trudności w szybkim dostosowaniu jej do odległości patrzenia. Trudność sprawia bowiem ostre postrzeganie przedmiotów podczas szybkiego przerzucania wzroku pomiędzy obiektami znajdującymi się w różnych odległościach – w bliży i dali.

Spazm akomodacyjny – przyczyny

Spazm akomodacyjny jest często spotykany u osób z nieodpowiednio skorygowaną lub ukrytą nadwzrocznością. W tym przypadku utrzymanie ostrego widzenia do bliży i do dali wymaga stałego utrzymania nadmiernie dużej akomodacji. W konsekwencji spodziewać można się objawów astenopii, czyli nadmiernego zmęczenia oczu. Postępowanie w tym przypadku opiera się na korekcji dalekowzroczności w postaci okularów lub soczewek kontaktowych likwidujących nadmierną akomodację oraz usuwających dolegliwości z nią związane.

Kolejną przyczyną występowania skurczu akomodacji jest długotrwała praca w bliskiej odległości. Obciążenie narządu wzroku związane z wielogodzinnym skupianiem wzroku na blisko położonych obiektach, bez dbania o odpowiednie rozluźnienie mięśnia rzęskowego, prowadzić może do powstania spazmu akomodacyjnego. Dochodzi do tzw. pozornej krótkowzroczności osób miarowych, nazywanej również pseudomyopią. Osoba normowzroczna w wyniku nadmiernego napięcia akomodacji staje się pozornie krótkowzroczna. W konsekwencji występują problemy z ostrym postrzeganiem dali. Postępowanie w tym przypadku opiera się na korekcji w postaci okularów lub soczewek kontaktowych o niedużej mocy plusowej do pracy z bliska. W niektórych przypadkach, gdy stan jest zaawansowany, konieczne może okazać się stosowanie korekcji do dali soczewkami minusowymi.

Niekiedy spazm akomodacyjny może być również związany z guzkami móżdżku, przysadki czy porażeniem mięśni. Jest również wynikiem silnego, przewlekłego stresu oraz przebytej traumy.

Spazm akomodacyjny – objawy

Skurcz akomodacji od strony okulistycznej charakteryzuje się tzw. spazmem triady bliży, w której skład wchodzi nadmierna konwergencja, czyli ruch zbieżny oczu, zwężenie źrenic oraz pseudokrótkowzroczność.

Najczęściej pojawiające się u pacjentów subiektywne objawy spazmu akomodacyjnego to:

• zmęczenie oczu,
• ból głowy i oczu,
• niewyraźne widzenie dali oraz bliży
• problem z wyostrzeniem wzroku przy zmianie odległości patrzenia,
• trudność z utrzymaniem wyraźnego widzenia,
• dwojenie,
• problemy podczas pracy wzrokowej, np. czytaniu lub pisaniu.

Spazm akomodacyjny – postępowanie

Tak jak w przypadku każdego schorzenia narządu wzroku, kluczem do sukcesu jest jego odpowiednie diagnozowanie oraz określenie dokładnych przyczyn dysfunkcji.

Z uwagi na to, że skurcz akomodacji jest często spowodowany złymi nawykami oraz higieną pracy, należy skupić się na ich zmianie. W tym celu warto pamiętać o regularnych przerwach podczas pracy w bliskiej odległości. Zaleca się stosowanie metody 20-20-20. Należy bowiem co 20 minut spojrzeć na odległość 20 stóp, czyli około 6 metrów i skupić na niej wzrok przez 20 sekund. W miarę możliwości poleca się również ograniczenie korzystania z urządzeń elektronicznych oraz wykonywania zbędnych prac w bliskiej odległości na rzecz wypoczynku na świeżym powietrzu.

W przypadku ukrytej nadwzroczności oraz pseudokrótkowzroczności kluczowe jest wprowadzenie odpowiedniej korekcji.

W celu wyleczenia spazmu akomodacji korzystać można również z terapii ortoptycznej i wielu ćwiczeń wzrokowych. Skuteczne w tym celu są m.in. tablice Harta, czyli specjalne plansze, zarówno do dali, jak i bliży z optotypami. Ich stosowanie polega na czytaniu znaków lub liter naprzemiennie z daleka i bliska. Wpływa to na usprawnienie akomodacji oraz ruchów sakkadowych oczu. Pomocne są również flippery, czyli specjalne przyrządy wyposażone w dwie pary soczewek sferycznych o mocach dodatnich i ujemnych tej samej wartości. Są one stosowane zarówno do celów diagnostycznych, jak i do ćwiczeń rozluźniających oraz napinających akomodację.

Bibliografia:

1. Przekoracka-Krawczyk A. Dysfunkcja akomodacji i metody jej badań. Ciba Vision
2. https://podyplomie.pl/okulistyka/31067,ocena-zaburzen-akomodacji-u-dzieci-i-mlodziezy?page=3
3. Grosvenor T. Optometria. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner. Wrocław 2011