Zez — przyczyny, rodzaje i leczenie

W większości przypadków zeza można bardzo łatwo zdiagnozować. Obecnie medycyna wyróżnia kilka jego rodzajów – w zależności od tego, czy zez jest jednostronny, dwustronny, co jest jego przyczyną oraz w jakim kierunku następuje odchylenie. Przekonaj się, jak widzi osoba z zezem, jak leczyć zeza u dorosłych, jak powstaje i jakie są rodzaje zeza.

Zez – co to?

Zanim przyjrzymy się bliżej tematowi, czy da się wyleczyć zeza, warto w ogóle dowiedzieć się, co to jest zez. To choroba charakteryzująca się nierównoległym ustawieniem gałek ocznych. Ściśle związana z problemami z widzeniem jednoocznym lub obuocznym. Przez osłabienie mięśni ocznych, zmianie ulega kąt patrzenia jednego oka względem drugiego.

Zez – przyczyny

Przyczyny zeza bywają naprawdę różne, najczęściej dzieli się je na te pochodzenia mięśniowego oraz na powody zewnętrzne, które doprowadziły do uszkodzenia części lub w całości struktury aparatu ruchowego gałki ocznej, co znowu poskutkowało pojawieniem się zeza.

Z jakich jeszcze innych powodów może wystąpić zez? Przyczyny neurologiczne również występują bardzo często. Wiążą się bezpośrednio z nieprawidłowym unerwieniem mięśni, które są odpowiedzialne za poruszanie gałką oczną.

Jeśli zastanawiasz się, czy zez jest dziedziczny, to niestety odpowiedź jest twierdząca. Czynniki genetyczne to częsta przyczyna zeza.

Podsumowując, oto najczęstsze przyczyny występowania zeza:

• wady refrakcji,
• czynniki genetyczne,
• choroby mięśni gałkoruchowych lub nerwów,
• choroby układu nerwowego,
• choroby gałki ocznej.

Rodzaje zeza

Wyróżniamy różne rodzaje zeza, oto te najczęściej występujące:

Zez zbieżny

Zez zbieżny charakteryzuje się odchyleniem oka w kierunku nosa. Spotykany również u niemowląt, co bardzo często martwi rodziców. Zez zbiezny towarzyszy zazwyczaj dzieciom, u których zdiagnozowana jest również nadwzroczność. Zez staje się widocznie większy, gdy dziecko próbuje z bliska przyjrzeć się jakiemuś obiektowi, czy po prostu przeczytać coś w książce. Na szczęście możliwa jest korekcja okularowa, gdy wystąpi zez zbieżny, dzięki której możliwe staje się poprawienie ustawienia oczu.

Zez rozbieżny

Charakteryzuje się tym, że oko zezujące ustawione jest w kierunku skroni. Teraz czas przyjrzeć się temu, czym w praktyce jest zez rozbieżny. Jak postrzegany jest wtedy obraz? Chory widzi płasko, a czasem też nieostro, czy nawet podwójnie. Zez rozbieżny u dziecka jest szczególnie problematyczny, gdyż negatywnie wpływa na jego rozwój - utrudnia jego naukę liczenia, czytania oraz pisania. Starsze dzieci, a także dorośli są również narażeni na zez rozbieżny. Leczenie, które w tym przypadku zapewnia największe efekty to zabieg chirurgiczny, ćwiczenia oraz noszenie okularów pryzmatycznych.

Przyczyny zeza rozbieżnego u dzieci to bardzo często zwiększenie wady wzroku, głównie, gdy w jednym oku niedowidzenie jest znacznie większe niż w drugim. Przyczyną może być też porażenie mięśni okołoruchowych lub też nowotwór gałki ocznej.

Zez pozorny

Zez pozorny w większości przypadków nie powinien niepokoić rodziców do 3. miesiąca życia niemowlaka. Ten rodzaj zeza tworzy fałszywe wyobrażenie występowania zeza. Wynika to zazwyczaj ze zbyt wąskiego rozstawienia oczu lub bardzo szerokiej nasady nosa. Samo ustawienie gałek ocznych jest jak najbardziej prawidłowe. Jeśli po 3. miesiąca życia dziecka zez nadal występuje, to warto udać się do okulisty, aby przekonać się, czy to na pewno zez pozorny, czy inna jego forma, która wymaga podjęcia leczenia lub bacznego obserwowania.

Zez ukryty

Poza tym możemy wyróżnić również zeza ukrytego. Leczenie w tym przypadku nie jest konieczne, gdyż ukryty zez jest zazwyczaj niewidoczny oraz nie wykazuje żadnych niepokojących objawów. Czasem jedynie mogą pojawiać się bóle głowy, której jednak chorzy często bagatelizują, gdyż nie zdają sobie sprawy z tego, że wynikają one z występowania zeza ukrytego. Jednak w wyniku np. zaburzenia napięcia mięśni gałkoruchowych może dojść do przemiany zeza ukrytego w jawny. Przez zmęczenie, uraz mechaniczny oraz bardzo duże osłabienie organizmu spowodowane inną chorobą dowiadują się, że przez całe życie występuje u nich osłabienie widzenia obuocznego oraz zez ukryty. Ćwiczenia, okulary pryzmatyczne, czy operacja stają się wtedy koniecznością, aby pozbyć się dokuczliwych objawów zeza.

Zez porażenny

Zez porażenny może mieć charakter stały lub czasowy. Wynika z porażenia nerwów, które zaopatrują przynajmniej jeden lub większą liczbę mięśni odpowiedzialnych za poruszanie gałką oczną. W tym przypadku oko ustawia się w przeciwległym kierunku do porażonego mięśnia. Być może na skutek przemęczenia organizmu w wyniku choroby lub złego trybu życia zez porażenny wystąpi czasowo, a później samoistnie zniknie w czasie ok. 6 miesięcy. Jednak, jeśli tak się nie stanie, konieczne będzie przeprowadzenie zabiegu operacyjnego.

Zez – objawy

Zez u dorosłych i dzieci wiąże się z konkretnymi objawami, o te najważniejsze:

• Zez oczu objawia się przede wszystkim nieprawidłowym ustawieniem gałek ocznych. Odchylenie gałki zezującej następuje w kierunku nosa, skroni, ku górze, ku dołowi oraz skośnie.
• Obniżenie ostrości widzenia. Zezujące oko słabiej widzi.
• Nieskoordynowanie ruchów gałek ocznych.
• Innym objawem zeza jest podwójne widzenie, tzw. diplopia.
• Ból głowy również są częstym objawem zeza, także ukrytego.
• Trudności ze skupieniem się np. przy czytaniu. 
• W przypadku zeza rozbieżnego, który występuje okresowo, objawem może być też przymykanie oka.

Zez – leczenie

Leczenie zeza u dorosłych może odbywać się na różne sposoby. Jedną z najpopularniejszych metod, służących do zminimalizowania przykrych objawów jest korekta zeza i odpowiednio dobrane okulary pryzmatyczne. Zez ukryty również można leczyć w taki sposób, jeśli towarzyszy mu podwójne widzenie, czy dokuczliwy ból głowy i oczu.

Okulary na zeza dla dorosłych to nie jedyny sposób leczenia zeza ukrytego. Kolejną metodą jest stosowanie popularnego botoksu, czyli toksyny botulinowej, którą wstrzykuje się w odpowiednie mięśnie. Ma to wywołać zmniejszenie ich napięcia i ograniczenie objawów zeza ukrytego. Te praktyki sprawdzą się, gdy dotyka nas lekki zez. W przypadku ostrej odmiany zeza, gdzie podwójne widzenie nie ustępuje, niezbędna może okazać się operacja. Teraz już wiesz, jak leczyć zez ukryty. Czy da się go całkowicie zlikwidować? Jeśli rozpoczniesz leczenie dość szybko i zostanie postawiona trafna diagnoza, to wyleczenie zeza ukrytego, ale też jawnego jest możliwe.

W przypadku wykrycia jawnego zeza u dzieci należy jak najszybciej rozpocząć leczenie. W tym celu niezbędna stanie się nie tylko korekcja zeza przy pomocy okularów, czy soczewek kontaktowych, ale też wykonywanie ćwiczeń rehabilitacyjnych, o których więcej piszemy poniżej.

W wielu przypadkach niezbędne jest operacyjne leczenie zeza. W szczególności dotyczy to dzieci, u których zdiagnozowano zez towarzyszący jawny. Jeśli u dziecka występuje zez skośny lub też zez pionowy, również niezbędny staje się zabieg.

Osoba, która boryka się z zezem porażennym, powinna łączyć leczenie okulistyczne również z neurologicznym, endokrynologicznym, a także konsultować się z neurochirurgiem, czy też z chirurgiem szczękowo-twarzowym.

Leczenie zeza u dorosłych – ćwiczenia

Ćwiczenia rehabilitacyjne również są doskonałą metodą na zmniejszenie objawów zeza. 

Ćwiczenia oczu należy dostosować do rodzaju zeza. Zdiagnozowano u Ciebie zez rozbieżny? Ćwiczenia powinny być dostosowane tak, aby pacjent nauczył się kontrolować ustawienie oczu. Wykorzystuje się w tym celu pryzmaty oraz ćwiczenia konwergencji.

Podczas leczenia zeza warto rozważyć ćwiczenia pleoptyczne w ramach terapii u ortoptysty.

Zez u dzieci

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, jeśli zez u dzieci występuje poniżej 4. roku życia, to zazwyczaj nie trzeba się obawiać. Jednak, jeśli po tym czasie nadal nie ustępuje, to oznacza, że konieczne jest podjęcie leczenia. W szczególności dotyczy to zeza zbieżnego.

Spory niepokój u rodziców budzi nagły zez u dziecka. Może dojść do niego z różnych powodów, jednym z nich jest długotrwałe zmęczenie, uraz fizyczny, wstrząs psychiczny, czy też różne choroby ogólnoustrojowe i podjęte leczenie. Innym powodem bywa także długotrwałe leczenie, polegające na zakrywaniu jednego oka, czyli sztuczne przerywanie fuzji.

Diagnoza zeza

Zez na jedno oko lub na obydwa można zdiagnozować nie tylko poprzez wykonanie podstawowego badania okulistycznego. Zazwyczaj konieczne jest przeprowadzenie również dodatkowych badań.

• Na samym początku warto ocenić ostrość widzenia pacjenta i dopasować odpowiednie okulary dostosowane do wady wzroku.
• Gdy widoczny jest zez oczu, ważne jest dokładne sprawdzenie, czy w dnie oka, nie dochodzi do występowania patologii.
• Następnie wykonuje się test na zeza. Jednym ze skutecznych sposobów jest naprzemienne zasłanianie i odsłanianie oczu.
• Nie można zapomnieć również o ocenie kąta zeza w stopniach. Takie badanie wykonuje się przy wykorzystaniu synoptoforu lub też prostej listwy pryzmatycznej.