Anizokoria - nierówność źrenic

 

Anizokoria – objawy, przyczyny, diagnostyka

Anizokoria to termin medyczny określający nierówność źrenic. U zdrowego człowieka źrenice są symetryczne lub różnica w ich wielkości nie przekracza 1 mm. Jeśli źrenice są w większym stopniu niesymetryczne – mamy do czynienia ze zjawiskiem anizokorii.

Anizokoria – czy to choroba?

Anizokoria nie jest sama w sobie chorobą. Stanowi symptom pojawiający się przy różnych schorzeniach i problemach zdrowotnych. Dlatego nie mówimy o leczeniu anizokorii jako takiej, lecz o leczeniu konkretnych chorób, którym anizokoria towarzyszy.

Czym jest źrenica i dlaczego jej wielkość się zmienia?

Oczy są wrażliwym organem o złożonej budowie. Źrenica jest otworem w tęczówce oka. Jej wielkość zmienia się w zależności od ilości światła w otoczeniu. Przez otwór źreniczny światło dostaje się do siatkówki. Źrenica reguluje ilość światła wpadającego do oka, dlatego gdy jest jasno – otwór zwęża się. To zjawisko nazywamy miozą. Gdy przechodzimy do nieoświetlonego pomieszczenia lub gdy zapada zmrok – źrenice rozszerzają się, by jak najwięcej światła mogło dostać się do oka. Dlatego gdy wejdziemy do zaciemnionego miejsca, potrzebujemy kilkunastu, kilkudziesięciu sekund by się oswoić i zacząć lepiej widzieć.

U zdrowego człowieka praca źrenic jest symetryczna. Odpowiadają za nią mięśnie otaczające źrenice. Jeśli obserwujemy nienaturalnie powiększone źrenice, należy skonsultować się z lekarzem i ustalić przyczynę takich reakcji.

Anizokoria – jakie są przyczyny nierównych źrenic?

Anizokoria, czyli anomalie odruchów źrenicznych, mogą być spowodowane wieloma czynnikami. Nierówne pobudzanie nerwów współczulnych, które warunkują działanie mięśni rozwierających i zwierających źrenice może mieć następujące przyczyny:

• miejscowe schorzenia gałki ocznej
• zaburzenia w działaniu układu współczulnego i przywspółczulnego
• miejscowe zaburzenia w obszarze tęczówki
• stan zapalny tęczówki (powoduje zwężenie źrenicy)
• niedokrwienie oraz zmiany zwyrodnieniowe tęczówki (objawiają się rozszerzeniem źrenicy)
• jaskra
• uraz gałki ocznej
• stwardnienie rozsiane
• tętniak
• nowotwór mózgu
• zatrucie glikolem etylowym
• migrena
• stan zapalny nerwu gałkowego
• podrażnienia nerwu czaszkowego

Choroby związane z anizokorią

Z nieprawidłowościami pracy źrenic mogą być związane liczne choroby:

• Zespół Hornera – choroba polegająca na blokadzie włókien współczulnych nerwu wzrokowego. Uszkodzenia mają różne położenie (śródmózgowie, górny rdzeń kręgowy, środkowy dół czaszkowy itd.). Najczęściej zespół Hornera pojawia się jako symptom urazu szyi. Może być związany z chorobą nowotworową płuc, niewydolnością tętnic.
• Toniczna źrenica Adiego – objawia się jako źrenica rozszerzona w jednym oku, reagująca słabo i nierówno. Czasami nie ma reakcji na światło, a akomodacja jest znacznie opóźniona. Powodem jest defekt zwojowych włókien nerwowych wywołany infekcją wirusową.
• Źrenica amaurotoniczna – związana z utratą wzroku z powodu uszkodzenia jednego oka. Obserwuje się w tym przypadku brak odruchu źrenicznego bezpośredniego. Natomiast istnieją odruchy skrzyżowane podczas aktywacji oka zdrowego poprzez światło. Powodem mogą być skomplikowane urazy nerwu wzrokowego (powstałe w wyniku mechanicznych urazów lub uszkodzeń siatkówki).
• Źrenica Marcusa Gunna – defekt polegający na odwrotnej reakcji na światło – gdy źrenica powiększa się pod wpływem stymulacji światłem zamiast zmniejszać. Występuje przy stwardnieniu rozsianym, w schorzeniach siatkówki i uszkodzeniach nerwu wzrokowego. Może być także symptomem stanów zapalnych nerwu wzrokowego.
• Źrenica Wernickiego – gdy źrenica nie reaguje na światło podczas stymulacji na skroniową część siatkówki. Reakcja występuje jednak podczas stymulacji światłem nosowej części siatkówki. Często występuje przy niedowidzeniu połowicznym obojga oczu.
• Źrenica Hutchinsona – występuje jako skutek uszkodzenia centralnego systemu nerwowego, który generuje ucisk na nerw wzrokowy. Wówczas źrenica jest powiększona z jednej tylko strony.
• Źrenica Argylla Robertsona – gdy istnieje reakcja na przybliżające się obiekty, lecz nie na światło. Przy braku oświetlenia powiększanie się źrenic jest bardzo spowolnione. To jest oznaką defektu dośrodkowej drogi odruchowej przed dotarciem do jądra nerwu III. Przyczyną może być stwardnienie rozsiane, guz mózgu, encefalopatia cukrzycowa oraz zakażenie kiłą.
• Źrenica szeroka i okrągła – zauważalna w jednym oku, słabo reagująca na stymulację światłem. Bywa skutkiem mechanicznych urazów głowy, udaru mózgu i zakażeń układu nerwowego. Obserwuje się to także przy obrzęku mózgu i krwawieniach śródczaszkowych.
• Źrenica poszerzona, pionowo owalna – jest symptomem ataku jaskry. Towarzyszą temu bóle głowy i oka, problemy z ostrością widzenia.

Dodatkowe symptomy anizokorii

Lekarze obserwują poboczne objawy współwystępujące z anizokorią. Należą do nich najczęściej:

• łzawienie oczu
• opadająca powieka
• światłowstręt
• ból głowy
• sztywność karku
• zaburzenia ostrości widzenia
• ból gałki ocznej
• nieprawidłowe ruchy gałki ocznej
• problemy w polu widzenia

Jeśli wraz z asymetrycznością źrenic pojawia się któreś z powyższych objawów – koniecznie należy poinformować o tym lekarza. Może to być istotna wskazówka w ustaleniu przyczyn anizokorii.

Anizokoria – diagnostyka

Objawów anizokorii nie wolno lekceważyć. Szybkie znalezienie przyczyn tego zjawiska zwiększa szanse na skuteczne leczenie i powrót do zdrowia. Dlatego jeśli zauważymy u siebie nierówne źrenice, lub ktoś zauważy u nas i zwróci nam uwagę na te objawy – zgłośmy się do okulisty.

Lekarz okulista weryfikuje funkcjonowanie źrenic za pośrednictwem trzech typów pomiarów:

• ocena wielkości źrenic - poprzez zmierzenie ich wielkości przy dużym i ograniczonym oświetleniu (przy użyciu linijki milimetrowej)
• ocena odruchu źrenicznego
• badanie naprzemiennych błysków latarką

Powyższe czynności pozwalają lekarzowi ocenić jak pracują źrenice i w jakim zakresie pojawiają się nieprawidłowości.
W przypadku anizokorii pierwszym krokiem będzie ustalenie która ze źrenic ma prawidłowe reakcje. Zaburzenia pracy źrenic są diagnozowane w kilku obszarach:

Badania u okulisty

Okulista przeprowadza badanie przy pomocy lampy szczelinowej. Metoda ta wykorzystuje biomikroskop szczelinowy, w którym lekarz może obserwować w dużym powiększeniu trójwymiarowy obraz oka. Tym sposobem okulista widzi przód gałki ocznej, rogówkę, soczewkę, tęczówkę oraz żel szklisty wypełniający wnętrze oka.
Pozostałe rodzaje badań wykonywanych przez okulistę to:

• badanie pola widzenia
• badanie dopplerowskie
• badanie elektrofizjologiczne
• badanie przy użyciu pupilometru i egzoftalmometru

W przypadku anizokorii często zalecane są konsultacje z lekarzami innych specjalizacji. W wyjaśnieniu powodów zaburzeń może pomóc neurolog, neurochirurg, laryngolog i chirurg szczękowy. Diagnostyka zaburzeń pracy źrenic obejmuje także obrazowanie mózgu i drogi wzroku. Do tego służą:

• tomografia komputerowa i rezonans
• ultrasonografia dopplerowska
• badanie angiograficzne

Anizokoria – leczenie

Anizokoria jest objawem towarzyszącym, nie zaś odrębną jednostką chorobową. Dlatego po przeprowadzonych szczegółowych badaniach niezbędne jest jednoznaczne ustalenie przyczyn niesymetryczności źrenic. Potwierdzona diagnoza może rozpocząć leczenie we właściwym kierunku.


Źródła:

1. Okulistyka. Podstawy kliniczne, M.H. Niżankowska, wyd. PZWL, 2007.
2. C. Lamirel, N.J. Newman, Zaburzenia neurookulistyczne o podłożu naczyniowym, Neurologia po Dyplomie, tom 6 nr 1, 2011.
3. Neurologia w praktyce klinicznej, Bradley, Daroffm, Fenichel, Jankovic, wyd. Czelej, 2006.
4. W.N. Payne, M.J. Barrett, Anisocoria; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470384/
5. E. R. Eggenberger, Anisocoria, Medscape, https://emedicine.medscape.com/article/1158571-overview
6. https://www.forumneurologiczne.pl/porada/anizokoria-nierownosc-zrenic-przyczyny-objawy-diagnoza-leczenie/4602
7. https://www.przegladokulistyczny.pl/choroba_zezowa._wczeniactwi