Ciało obce w oku – jak postępować?

Ciało obce w oku zwykle nie pozostawia wątpliwości co do swojej obecności. Oko jest organem niezwykle czułym. Wysoki poziom unerwienia rogówki służy właśnie odruchowi obronnemu, który ma chronić oko. Co należy zrobić gdy ciało obce dostanie się do oka? Sprawdźmy.

Ciało obce w oku – co najczęściej wpada do oka?

Ciało obce w oku jest przyczyną ogromnego dyskomfortu. Trudno zlekceważyć taki stan, gdy do oka coś się dostanie. Wrażliwość gałki ocznej ma na celu wywołanie natychmiastowej reakcji, by pozbyć się intruza.

Ciało obce w oku to najczęściej rzęsa lub bardzo mały owad. Niekiedy przy wietrznej pogodzie do oka dostają się ciała obce w postaci drobin kurzu, pyłków piasku. W bezwarunkowym odruchu natychmiast zamykamy powieki, mrugamy i pocieramy oko dłonią. Tego typu ciała obce w oku zwykle nie są groźne i łatwo je usunąć. Naturalną reakcją narządu wzroku w takich sytuacjach jest intensywne łzawienie. To ułatwia oczyszczenie oka i „wypłukanie” małego ciała obcego z oka.

Objaw ciała obcego w oku

Objawy ciała obcego w oku z reguły nie dają się nie zauważyć. Jest to doznanie doskwierające w wysokim stopniu. Ból jest bardzo dokuczliwy. Natychmiast pojawia się zaczerwienienie oka i drażliwość. Uszkodzenia zewnętrznej warstwy oka mogą pociągać za sobą stan zapalny rogówki. Jeśli obce ciało w oku utkwiło na dłużej, może pojawić się zjawisko ropiejących oczu. Szybki rozwój ostrego zapalenia może spowodować ropostka.

Bolesną konsekwencją wywołaną przez ciało obce w oku może być zapalenie oczodołu.

Ciało obce w oku – pierwsza pomoc

Małych ciał obcych w oku, takich jak muszki czy drobne zanieczyszczenia, łatwo pozbyć się przy pomocy chusteczki lub wody. Jednak najważniejsza kwestia (a często w ferworze paniki zapomniana) to: po pierwsze nie szkodzić. A zaszkodzić sobie lub komuś można brudną ręką. Zanim zabierzemy się za pierwszą pomoc w pozbyciu się ciała obcego z oka – umyjmy ręce. Jeśli krytyczna sytuacja przydarzyła się w domu i mamy dostęp do wody i apteczki – sprawa będzie prosta.

Aby usunąć ciało obce z oka należy odchylić delikatnie powiekę. Jeśli masz do dyspozycji sztuczne łzy, czyli sól fizjologiczną, możesz ją wykorzystać. Wpuścić śmiało do worka spojówkowego nawet sporą ilość roztworu i mrugaj. Jest duża szansa, że drobina, która tak bardzo przeszkadza, wypłynie samoistnie.

Jeśli jednak ciało obce do oka dostało się w innych okolicznościach – możesz posłużyć się rąbkiem chusteczki lub papierowego ręcznika. Wskazana jest ostrożność i delikatność, by nie wywołać jeszcze większego podrażnienia.

Pomoc lekarska z powodu ciała obcego w oku

Ciało obce w oku może być jednak o wiele bardziej problematyczne. Takie sytuacje mają miejsce zazwyczaj podczas prac prowadzonych bez środków ochronnych, wbrew zasadom BHP. Jeśli do oka dostanie się ciało obce w postaci metalowego opiłka, kawałka szkła lub fragmentu twardego materiału (plastiku, drewna), może to spowodować poważne uszkodzenia, m.in. zwichnięcie soczewki.

Opiłek w oku musi być usunięty w warunkach ambulatoryjnych, podobnie jak pozostałe materiały. Najlepiej zabezpieczyć oko opatrunkiem i w miarę możliwości powstrzymać się od ruchów gałką oczną. Pierwsza pomoc przy usuwaniu metalowego ciała obcego z oka odbywa się przy użyciu elektromagnesu. Jeśli w oku utkwiło szkło, drzazga lub coś podobnego, lekarz może posłużyć się biomikroskopem. Po takiej interwencji pacjentowi zakłada się opatrunek i przepisuje leki przeciwzapalne lub antybiotyki. Być może będzie potrzebna też wizyta kontrolna i badanie wzroku.

Odosobnione sytuacje, ale jednak znane personelowi medycznemu z oddziałów ratunkowych, to przypadki ostrych, dużych przedmiotów wbitych w oko. To ekstremalne sytuacje, jednak warto pamiętać, że wówczas nie wolno ich samemu próbować usuwać. Jedynym właściwym postępowaniem w takich przypadkach jest telefon na pogotowie.

Diagnostyka ciała obcego w oku

Istnieją też trudne przypadki, gdy ktoś odczuwa drażniącą, bolesną obecność ciała obcego w oku, lecz nie może się go pozbyć. Drobina pozostaje niewidoczna, trudno ją zlokalizować. Wówczas zalecane jest wykonanie badania w lampie szczelinowej. Ogromne powiększenie pomoże stwierdzić, czy za odczuwany dyskomfort odpowiada w istocie ciało obce w oku, czy też może przykre uczucie jest wynikiem innych zmiany lub chorób oczu.

Do rozpoznania ciała obcego w oku służy też wziernik. Konieczne jest sprawdzenie ostrości wzroku. Jeśli lekarz uzna za zasadne – może skierować pacjenta na badanie ciśnienia w oku, czyli tonometrię. Niezbędne może się okazać USG oka i tomografia komputerowa.

Zobacz także >> na czym polega UBM oka

Powikłania spowodowane ciałem obcym w oku

Jeśli ciało obce spowodowało uszkodzenia rogówki lub gdy doszło do krwotoku – może po pewnym czasie pojawić się powikłanie w postaci zaćmy pourazowej lub zmętnienia rogówki. Bliznowacenie może spowodować zmętnienie większego obszaru oka, co po pewnym czasie uwidoczni się jako bielmo na oku. Czasem dochodzi do niebezpiecznego zjawiska - neowaskularyzacji rogówki, które polega na wytworzeniu się naczyń krwionośnych w miejsu, gdzie nie powinno ich być.

Bardzo niebezpieczne są zakażenia oraz nacieki wokół ciał obcych w oku. Metalowe fragmenty mogą pozostawić ślad w postaci rdzy. Niekiedy następują chemiczne reakcje oka (np. na miedź i żelazo), które upośledzają wzrok. Zdarzają się przypadki odklejenia siatkówki po urazie.

Jak chronić się przed ciałem obcym w oku?

Ciało obce w oku, jeśli mówimy o zanieczyszczeniach z powietrza, nie są groźne. Ważne by unikać dotykania oka, nie pocierać powiek by nie zwiększać ryzyka dostania się do oka rzęsy. Najlepszym sposobem na uniknięcie ciał obcych w oku podczas aktywności na świeżym powietrzu są okulary korekcyjne sportowe.

Jeśli lubisz spędzać czas biegając, jeżdżąc na rowerze lub na rolkach, ale bez owadów w oku – korzystaj z przeciwsłonecznych okularów sportowych. Są praktyczne, chronią przed promieniami słonecznymi i stanowią skuteczną barierę dla zanieczyszczeń.

Aby uchronić się przed poważnymi uszkodzeniami oka, które mogą się skończyć dramatycznie, konieczne jest przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zdrowy rozsądek i wyobraźnia także pozwolą nam zachować dobre zdrowie i wzrok. Zatem okulary ochronne podczas wszelkich prac to podstawa.

Bibliografia:

1. Z. Zagórski, Ciała obce w oku [w:] Medycyna praktyczna (dostęp: 14.06.2023).
2. K. Gołaszewska, J. Zimoch, Ciało obce w oku i leczenie możliwych następstw [w:] Podyplomie.pl (dostęp: 14.06.2023).
3. K. Nowomiejska, „Urazy gałki ocznej” [w:] A. Grzybowski, „Okulistyka”, Wrocław 2018.