Co to jest emmetropia oka?

Emmetropia to stan, w którym układ optyczny oka działa idealnie, umożliwiając wyraźne widzenie na różnych odległościach bez konieczności stosowania korekcji optycznej. W przypadku emmetropii promienie świetlne padają dokładnie na siatkówkę, tworząc ostry obraz. Jest to naturalny i pożądany stan refrakcji, który występuje, gdy długość gałki ocznej, krzywizna rogówki oraz moc soczewki są ze sobą doskonale zharmonizowane. Emmetropia jest wynikiem skomplikowanego procesu rozwoju i adaptacji oka.

Czym jest emmetropia?

Emmetropia, znana również jako miarowość oka, to stan, w którym układ optyczny precyzyjnie ogniskuje promienie świetlne na siatkówce, umożliwiając wyraźne widzenie zarówno bliskich, jak i dalekich obiektów bez potrzeby korekcji wzroku.

Układ optyczny w oku emmetropijnym

Oko ludzkie jest zaawansowanym narządem optycznym, który działa jak kamera. W przypadku emmetropii każdy element układu optycznego pełni precyzyjnie swoją rolę:

• Rogówka - jest to przezroczysta struktura pokrywająca przednią część oka. Stanowi główną powierzchnię załamywania światła i odpowiada za około 70% całkowitej mocy optycznej oka. W stanie emmetropii rogówka ma idealną krzywiznę, która zapewnia równomierne skupienie promieni świetlnych.
  
  
• Soczewka - jest elastyczną strukturą znajdującą się za tęczówką, zdolną do zmiany kształtu dzięki działaniu mięśni rzęskowych. W stanie emmetropii soczewka współpracuje z rogówką, dopasowując ostrość do różnych odległości poprzez proces akomodacji.
  
  
• Długość osiowa gałki ocznej - w stanie emmetropii długość gałki ocznej, wynosząca średnio 24 mm, jest idealnie dopasowana do mocy optycznej rogówki i soczewki. Zbyt długa lub zbyt krótka gałka oczna prowadziłaby do wad refrakcji, takich jak krótkowzroczność czy dalekowzroczność.
  
  
• Siatkówka i plamka żółta - siatkówka, zlokalizowana na tylnej ścianie oka, jest miejscem, gdzie powstaje obraz. Plamka żółta, centralny punkt siatkówki, odpowiada za widzenie szczegółów. W emmetropii obraz jest precyzyjnie rzutowany na plamkę żółtą, co zapewnia wyraźne widzenie.
  
  

Emmetropia jako punkt odniesienia w diagnostyce wad refrakcji

Emmetropia pełni ważną rolę jako wzorzec normatywny w diagnostyce wad wzroku. W praktyce wszystkie wady refrakcji – takie jak krótkowzroczność, dalekowzroczność i astygmatyzm – odnoszą się do odchylenia od stanu emmetropii i określane są ametropią.

W przypadku osób krótkowzrocznych (myopia) promienie świetlne skupiają się przed siatkówką, natomiast u osób dalekowzrocznych (hyperopia) za siatkówką. Astygmatyzm z kolei oznacza nieregularne ogniskowanie, co powoduje rozmazany obraz w różnych osiach widzenia. Dzięki temu, że emmetropia jest stanem idealnym, okuliści i optometryści mają punkt odniesienia, który pozwala na dokładne określenie i korygowanie wad refrakcji za pomocą okularów lub soczewek.

Rola akomodacji w emmetropii

Chociaż emmetropia sama w sobie odnosi się do spoczynkowego stanu refrakcji podczas patrzenia w dal, kluczową rolę w wyraźnym widzeniu na różne odległości odgrywa akomodacja. Akomodacja to proces, w którym soczewka zmienia swoją krzywiznę, co umożliwia precyzyjne skupienie światła na siatkówce w zależności od odległości, na jakiej znajduje się obserwowany obiekt.

• Widzenie na dalekie odległości – w przypadku patrzenia na dalekie obiekty mięśnie rzęskowe są w stanie rozluźnionym, co powoduje spłaszczenie soczewki. W takim stanie promienie świetlne przechodzą przez oko i skupiają się dokładnie na siatkówce.
  
  
• Widzenie na bliskie odległości - kiedy oko patrzy na obiekt znajdujący się blisko, mięśnie rzęskowe napinają się, co powoduje, że soczewka staje się bardziej wypukła. Taki stan akomodacji pozwala na skupienie promieni świetlnych na siatkówce, mimo że ich kąt padania jest szerszy.

Dzięki akomodacji oko emmetropowe jest w stanie utrzymać ostre widzenie zarówno na bliskie, jak i dalekie odległości, co jest niezwykle istotne w codziennym funkcjonowaniu.

Emmetropia a prezbiopia

Chociaż emmetropia oznacza optymalny stan refrakcji oka, umożliwiający wyraźne widzenie bez konieczności korekcji, proces starzenia ma wpływ na zdolności wzrokowe, nawet u osób, które przez większość życia cieszyły się idealnym widzeniem. Prezbiopia, znana również jako starczowzroczność, to naturalny proces, który zaczyna występować po 40. roku życia i polega na stopniowej utracie zdolności akomodacyjnych oka.

Z wiekiem, soczewka traci elastyczność, co utrudnia jej zdolność do zmiany kształtu w celu ostrego widzenia na bliskich odległościach. W efekcie, osoby dotknięte prezbiopią zaczynają mieć trudności z wyraźnym widzeniem tekstu z bliska, na przykład podczas czytania, pisania czy pracy przy komputerze.

Warto zaznaczyć, że prezbiopia nie jest traktowana jako wada refrakcji, ponieważ nie wynika z nieprawidłowości w strukturze oka, ale z naturalnych zmian związanych z procesem starzenia. Dlatego osoby z emmetropią, czyli idealnym widzeniem, po 40. roku życia mogą potrzebować korekcji wzroku, najczęściej w postaci okularów do czytania.

Znaczenie emmetropii dla zdrowia wzroku

Stan emmetropii zapewnia nie tylko ostre widzenie, ale także minimalizuje napięcie mięśni oka oraz zapobiega problemom, takim jak przemęczenie oczu, bóle głowy i dyskomfort wzrokowy. Oko emmetropowe funkcjonuje w sposób naturalny i nie wymaga dodatkowego wysiłku ze strony mięśni akomodacyjnych, co sprzyja zdrowiu narządu wzroku i komfortowi widzenia przez długie lata. Dla większości osób emmetropia jest celem, który można osiągnąć dzięki odpowiedniej korekcji wzroku.

Emmetropizacja u dzieci

Noworodki urodzone o czasie rodzą się z fizjologiczną nadwzrocznością, co oznacza, że ich gałka oczna jest stosunkowo krótka, a promienie świetlne ogniskują się za siatkówką. W miarę wzrostu dziecka i rozwoju gałki ocznej dochodzi do procesu emmetropizacji, w którym oko wydłuża się, a moc optyczna rogówki i soczewki dostosowuje się, prowadząc do prawidłowego ogniskowania światła na siatkówce.

Mechanizmy emmetropizacji

Proces emmetropizacji obejmuje zarówno mechanizmy pasywne, jak i aktywne:

• Mechanizmy pasywne - proporcjonalny wzrost gałki ocznej, redukcja mocy łamiącej rogówki poprzez zwiększenie jej promienia krzywizny oraz zmiany w soczewce, które kompensują wzrost oka.
  
  
• Mechanizmy aktywne - sprzężenie zwrotne między jakością obrazu na siatkówce a dostosowaniem długości gałki ocznej. Nieprawidłowe formowanie się obrazu może zakłócać ten system, prowadząc do powstania wad refrakcji.
  
  

Czynniki wpływające na emmetropizację

Na proces emmetropizacji wpływają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Genetyka determinuje predyspozycje do określonej budowy oka, podczas gdy czynniki środowiskowe, takie jak intensywne korzystanie z bliskich odległości wzrokowych (np. czytanie, korzystanie z urządzeń elektronicznych) oraz ograniczony czas spędzany na świeżym powietrzu, mogą wpływać na rozwój wad refrakcji, zwłaszcza krótkowzroczności.

 

Bibliografia:

1. Grosvenor T. Optometria. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner. Wrocław 2011
2. Lachowicz E, Czepita D. Eye development in children. Part II. Eye refraction. Klinika Oczna / Acta Ophthalmologica Polonica. 2010;112(4):337-341.
3. Yackle, K., & Fitzgerald, D.E. (1999). EMMETROPIZATION: An Overview.
4. https://en.wikipedia.org/wiki/Emmetropia
5. https://www.allaboutvision.com/conditions/emmetropia/