Czy smog szkodzi oczom?

Smog, będący mieszanką dymu (ang. smoke) i mgły (ang. fog), to zjawisko, które w ostatnich latach staje się coraz większym problemem. Zanieczyszczenia powietrza mają nie tylko negatywny wpływ na układ oddechowy i krążenia, ale również na zdrowie oczu. W niniejszym artykule przyjrzymy się, jak smog może wpływać na narząd wzroku, jakie schorzenia może powodować oraz jak można chronić oczy przed jego szkodliwym działaniem.

Co to jest smog?

Smog to mieszanka powietrza zanieczyszczonego różnorodnymi substancjami chemicznymi i cząsteczkami pyłu, które mogą być szkodliwe dla zdrowia. Powstaje w wyniku działalności człowieka, takiej jak spalanie paliw kopalnych, przemysł, transport i ogrzewanie budynków. W skład smogu wchodzą różne związki chemiczne, w tym dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, ozon oraz pyły zawieszone.

Wyróżnia się dwa główne rodzaje pyłu zawieszonego:

• PM10 – cząsteczki o średnicy poniżej 10 mikrometrów, które są wystarczająco małe, by wnikać do górnych dróg oddechowych i oczu. Mogą zawierać związki organiczne, metale ciężkie, alergeny oraz inne toksyny.
  
  
• PM2,5 – cząsteczki o średnicy poniżej 2,5 mikrometra, które są jeszcze groźniejsze, ponieważ przenikają głęboko do płuc i mogą dostać się do krwioobiegu, co prowadzi do uszkodzeń układu oddechowego i krążenia.

Jednym z najgroźniejszych elementów smogu dla oczu jest pył zawieszony PM10. Cząsteczki te, unoszące się w powietrzu, mają zdolność drażnienia powierzchni oka, szczególnie rogówki i spojówki.

Jak smog wpływa na oczy?

Oczy są jednym z najwrażliwszych na działanie zanieczyszczeń powietrza organów. Smog wpływa na różne części oka, począwszy od spojówek, aż po bardziej wewnętrzne struktury, takie jak rogówka i siatkówka.

Zapalenie spojówek

Spojówka to cienka błona śluzowa, która wyściela wewnętrzną stronę powiek oraz pokrywa przednią część gałki ocznej. Jest bogato unaczyniona i narażona na ciągłe działanie czynników zewnętrznych, takich jak bakterie, wirusy, alergeny oraz zanieczyszczenia powietrza. Badania pokazują, że zapalenie spojówek jest jednym z najczęstszych problemów okulistycznych wywołanych zanieczyszczonym powietrzem.

Zapalenie spojówek objawia się:

• pieczeniem,
• swędzeniem,
• zaczerwienieniem oczu,
• łzawieniem,
• światłowstrętem.

Badania wykazują, że liczba pacjentów zgłaszających się do okulistów z zapaleniem spojówek rośnie w okresach zwiększonego stężenia zanieczyszczeń powietrza. Wynika to z tego, że spojówki, będąc pierwszą linią kontaktu z zanieczyszczonym powietrzem, są wyjątkowo narażone na stany zapalne i podrażnienia.

Zespół suchego oka

Kolejnym schorzeniem, które może być wywołane przez smog, jest zespół suchego oka. Oczy wymagają stałego nawilżenia przez film łzowy, który składa się z trzech warstw: wodnej, lipidowej i mucynowej. Zaburzenia w produkcji lub parowaniu którejkolwiek z tych warstw mogą prowadzić do suchości oczu. Smog, poprzez zawarte w nim pyły, przyspiesza odparowywanie łez i niszczy ich strukturę, co prowadzi do niedostatecznego nawilżenia oka.

Objawy zespołu suchego oka obejmują:

• uczucie suchości,
• pieczenie,
• zaczerwienienie,
• czasowe zamglenie widzenia,
• zwiększoną wrażliwość na wiatr i światło.

W badaniach przeprowadzonych w dużych miastach zaobserwowano, że mieszkańcy tych miast znacznie częściej cierpią na objawy suchego oka niż osoby zamieszkujące tereny mniej zanieczyszczone.

Dysfunkcja gruczołów Meiboma

Gruczoły Meiboma, znajdujące się na brzegach powiek, są odpowiedzialne za produkcję warstwy lipidowej filmu łzowego, która zapobiega zbyt szybkiemu odparowywaniu łez. Dysfunkcja tych gruczołów, często spowodowana przewlekłym narażeniem na zanieczyszczenia powietrza, prowadzi do zaburzeń nawilżenia oczu i nasilenia objawów zespołu suchego oka. Pyły zawieszone oraz inne zanieczyszczenia powietrza mogą prowadzić do stanu zapalnego gruczołów Meiboma, co w dłuższym okresie czasu skutkuje pogorszeniem funkcjonowania tego mechanizmu ochronnego.

Uszkodzenie rogówki

Rogówka, jako zewnętrzna warstwa oka, jest bezpośrednio narażona na działanie czynników środowiskowych, w tym zanieczyszczeń powietrza. Pyły zawieszone uszkadzają komórki nabłonka rogówki, co prowadzi do stresu oksydacyjnego, uszkodzeń DNA, a w konsekwencji do pogorszenia widzenia . Długotrwała ekspozycja na smog może również prowadzić do poważniejszych schorzeń, takich jak owrzodzenie rogówki, które wymaga interwencji medycznej.

Zaćma

Zaćma to zmętnienie soczewki oka, które prowadzi do stopniowej utraty wzroku. Choć główne czynniki ryzyka zaćmy obejmują m.in. wiek, płeć, palenie papierosów i ekspozycję na promieniowanie UV, istnieją dowody na związek między zanieczyszczeniem powietrza a zaćmą, zwłaszcza w kontekście narażenia na dymy i pyły pochodzące z palenia biomasy (np. drewna, węgla, odchodów zwierzęcych).

Uszkodzenia siatkówki

Smog wpływa również na mikrokrążenie w siatkówce – delikatnej warstwie tkanki zlokalizowanej w tylnej części oka, odpowiedzialnej za przekształcanie światła w sygnały, które są interpretowane przez mózg jako obraz. Zanieczyszczenia powietrza, a szczególnie drobny pył zawieszony, może prowadzić do zwężenia naczyń krwionośnych w siatkówce, co upośledza jej prawidłowe ukrwienie i dotlenienie.

Jak chronić oczy przed smogiem?

Prawidłowe nawilżenie oczu

Jednym z kluczowych sposobów ochrony oczu przed szkodliwym działaniem smogu jest odpowiednie nawilżenie. Warto regularnie stosować krople nawilżające, zwłaszcza w okresach wysokiego stężenia pyłów w powietrzu. Krople te nie tylko nawilżają oczy, ale także pomagają usunąć zanieczyszczenia z ich powierzchni.

Nawodnienie organizmu

Woda odgrywa kluczową rolę w produkcji łez. Odpowiednie nawodnienie organizmu pomaga utrzymać właściwą równowagę wodną w organizmie, co jest istotne dla produkcji filmu łzowego.

Ochrona fizyczna oczu

Noszenie okularów przeciwsłonecznych to prosty sposób na ochronę oczu przed pyłami zawieszonymi. Okulary, choć nie zapewniają 100% ochrony, stanowią barierę ograniczającą dostęp zanieczyszczeń do oczu.

Oczyszczacze powietrza i nawilżacze

Oczyszczacze powietrza to skuteczny sposób na poprawę jakości powietrza w pomieszczeniach zamkniętych. Redukują ilość pyłów zawieszonych oraz innych zanieczyszczeń w powietrzu, co korzystnie wpływa na zdrowie oczu. Nawilżacze powietrza również pomagają w utrzymaniu odpowiedniej wilgotności, co zmniejsza ryzyko nadmiernego parowania łez.

Bibliografia:

1. Łatka, Paulina & Nowakowska, Dominika & Nowomiejska, Katarzyna & Rejdak, Robert. (2018). How air pollution affects the eyes — a review. Ophthalmology Journal. 3. 58-62. 10.5603/OJ.2018.0032.
2. Lin CC, Chiu CC, Lee PY, et al. The Adverse Effects of Air Pollution on the Eye: A Review. Int J Environ Res Public Health. 2022;19(3):1186. Published 2022 Jan 21. doi:10.3390/ijerph19031186
3. https://www.allaboutvision.com/eye-care/eye-health/can-air-pollution-affect-your-eyes/
4. https://dbajowzrok.pl/czy-smog-szkodzi-naszym-oczom/