Jaskra u dziecka - objawy, leczenie

Jaskra, choć powszechnie kojarzona z osobami starszymi, może występować także u dzieci, choć jest to przypadek rzadki. Choroba ta wymaga szybkiego rozpoznania i leczenia, ponieważ może prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku, a w niektórych przypadkach nawet do ślepoty. W niniejszym wpisie przedstawiamy najważniejsze informacje o jaskrze u dzieci, jej objawach, przyczynach oraz metodach leczenia.

Czym jest jaskra u dziecka?

Jaskra to grupa chorób oczu, których wspólną cechą jest podwyższone ciśnienie śródgałkowe prowadzące do uszkodzenia nerwu wzrokowego. U dzieci może występować jako schorzenie wrodzone lub nabyte. Wyróżnia się dwa główne typy:

• Pierwotna jaskra wrodzona – rozwija się już w życiu płodowym i ujawnia się w pierwszych latach życia dziecka.
  
  
• Wtórna jaskra dziecięca – powstaje w wyniku innych schorzeń, takich jak urazy oka, choroby zapalne lub wrodzone anomalie anatomiczne.
  
  

Jak często występuje jaskra u dzieci?

Jaskra dziecięca jest schorzeniem rzadkim, występującym u około 1 na 10 000 żywych urodzeń w krajach rozwiniętych. W regionach o wyższym odsetku małżeństw między bliskimi krewnymi, np. na Bliskim Wschodzie, częstotliwość ta może wzrosnąć nawet do 1 na 2500 urodzeń. W grupie ryzyka znajdują się również dzieci z wrodzoną zaćmą – u 30% z nich rozwija się jaskra w ciągu kilku lat po zabiegu usunięcia zaćmy.

Przyczyny jaskry dziecięcej

Pierwotna jaskra wrodzona

Najczęstszy typ jaskry dziecięcej, odpowiadający za 50-70% przypadków. Przyczyną jest wrodzona wada struktur oka odpowiedzialnych za drenaż cieczy wodnistej, co prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Jaskra pierwotna może wystąpić w różnych etapach życia:

• Jaskra noworodkowa – diagnozowana wkrótce po urodzeniu,
• Jaskra niemowlęca – pojawia się między 1. a 36. miesiącem życia,
• Jaskra młodzieńcza – diagnozowana po 3. roku życia.
  
  

Wtórna jaskra dziecięca

Przyczyny tego rodzaju jaskry obejmują:

• Urazy oka – uszkodzenie struktur drenujących może prowadzić do podwyższenia ciśnienia w oku.
  
  
• Choroby wrodzone:
  - Zespół Axenfelda-Riegera – zaburzenia rozwoju przedniego odcinka oka.
  - Aniridia – brak lub szczątkowy rozwój tęczówki.
  - Zespół Sturge'a-Webera – zmiany naczyniowe w obrębie twarzy i oka.
  
  
• Zapalenia oczu – np. u dzieci z młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów.
  
  
• Operacje oka – szczególnie usunięcie wrodzonej zaćmy.
  
  

Objawy jaskry dziecięcej

Do najczęstszych symptomów jaskry u dzieci należą:

U niemowląt:

• Powiększone oczy (woloocze) – wynik elastyczności tkanek oka i wzrostu ciśnienia.
• Nadwrażliwość na światło
• Mętna rogówka – skutek obrzęku spowodowanego wysokim ciśnieniem śródgałkowym.
• Łzawienie – spowodowane podrażnieniem rogówki.
• Oczopląs – mimowolne ruchy gałek ocznych, mogące świadczyć o zaburzeniach widzenia.
  
  

U starszych dzieci:

• Pogorszenie widzenia – trudności z widzeniem szczególnie w peryferiach pola widzenia.
• Bóle głowy – wynik podwyższonego ciśnienia w oku.
• Krótkowzroczność – często postępująca.
• Zez (strabismus) – oko ze słabszym wzrokiem może odchylać się od osi patrzenia.
  
  

Jak diagnozuje się jaskrę u dzieci?

Diagnoza jaskry dziecięcej wymaga szczegółowego badania okulistycznego, które obejmuje:

• Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometria) - kluczowe badanie, które pozwala ocenić, czy ciśnienie w oku jest podwyższone.
  
  
• Badanie przedniego odcinka oka - pozwala ocenić stan rogówki, tęczówki i kąta przesączania.
  
  
• Ocena nerwu wzrokowego - badanie dna oka umożliwia ocenę stopnia uszkodzenia nerwu wzrokowego.
  
  
• Badania obrazowe (OCT) - optyczna tomografia koherentna może wykazać subtelne zmiany strukturalne w nerwie wzrokowym.
  
  
• Badanie pola widzenia – w miarę możliwości, szczególnie u starszych dzieci, przeprowadza się badanie pola widzenia w celu oceny jego ewentualnych ubytków.

U niemowląt i małych dzieci dokładne badania są zwykle przeprowadzane w znieczuleniu ogólnym.

Leczenie jaskry u dzieci

Leczenie jaskry dziecięcej jest procesem złożonym i wieloetapowym, a jego głównym celem jest obniżenie ciśnienia śródgałkowego oraz ochrona nerwu wzrokowego przed dalszym uszkodzeniem.

Leki

Farmakoterapia jest zwykle pierwszym krokiem w leczeniu jaskry dziecięcej. Stosuje się różne rodzaje kropli do oczu, które mają na celu zmniejszenie produkcji cieczy wodnistej w oku lub poprawę jej odpływu. W niektórych przypadkach, gdy krople nie przynoszą wystarczających rezultatów, lekarze sięgają po leki doustne, które działają systemowo, pomagając w kontrolowaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Chirurgia

Chirurgia stanowi podstawową metodę leczenia pierwotnej jaskry wrodzonej, szczególnie w przypadkach, gdy farmakoterapia okazuje się niewystarczająca. Istnieje kilka rodzajów zabiegów chirurgicznych:

• Trabekulotomia i goniotomia – to najczęściej stosowane operacje w przypadku pierwotnej jaskry wrodzonej. Mają na celu poprawę naturalnego odpływu cieczy wodnistej, co pomaga w obniżeniu ciśnienia śródgałkowego.
  
  
• Trabekulektomia – bardziej zaawansowana procedura polegająca na stworzeniu nowego kanału drenażowego, który umożliwia swobodny odpływ cieczy wodnistej z oka.
  
  
• Implanty drenażowe – w niektórych przypadkach stosuje się specjalne rurki, które wspomagają odpływ cieczy wodnistej. Są one szczególnie przydatne w skomplikowanych przypadkach lub gdy inne metody zawiodły.
  
  
• Zabiegi laserowe – wykorzystywane rzadziej, głównie u starszych dzieci lub w sytuacjach, gdy inne metody są nieodpowiednie. Laseroterapia może pomóc w poprawie drenażu lub zmniejszeniu produkcji cieczy wodnistej.
  
  

Rokowanie i życie z jaskrą dziecięcą

Jaskra dziecięca to poważne schorzenie, które może znacząco wpływać na jakość życia dziecka, jednak wczesne rozpoznanie oraz odpowiednie leczenie mogą znacznie poprawić jego rokowania. Kluczowym elementem skutecznej terapii jest szybkie zdiagnozowanie problemu, co pozwala na zahamowanie postępu choroby i minimalizację trwałych uszkodzeń nerwu wzrokowego.

Niemniej jednak, nawet po pomyślnym leczeniu, jaskra dziecięca wymaga dożywotniego monitorowania stanu zdrowia oczu. Dzieci muszą być pod stałą opieką okulisty, aby w razie potrzeby szybko reagować na ewentualne komplikacje. Regularne wizyty u specjalistów pozwalają również na dostosowanie metod leczenia do zmieniających się potrzeb rozwijającego się organizmu.

Oprócz medycznego aspektu, równie istotne jest wsparcie psychologiczne i edukacyjne, które pomaga dziecku radzić sobie z potencjalnymi trudnościami wzrokowymi. Rodzice oraz opiekunowie powinni być świadomi, jak istotne jest stworzenie dziecku środowiska sprzyjającego jego rozwojowi pomimo ograniczeń. Specjalne pomoce dydaktyczne oraz techniki adaptacyjne mogą znacząco poprawić komfort życia i umożliwić dziecku pełne wykorzystanie jego potencjału.

 

Bibliografia:

1. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/oczy/78937,jaskra-wrodzona
2. https://glaucoma.uk/about-glaucoma/what-is-glaucoma/glaucoma-in-babies-and-children/
3. https://glaucoma.org/articles/childhood-glaucoma-diagnosis-treatment-and-hope
4. https://aapos.org/glossary/glaucoma-in-children
5. Kaur K, Gurnani B. Primary Congenital Glaucoma. [Updated 2023 Jun 11]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK574553/