Niebieska twardówka – skąd się bierze, jak ją leczyć?

Niebieska twardówka to nietypowy stan, w którym biała część oka nabiera niebieskiego odcienia. Chociaż w wielu przypadkach jest to zjawisko stosunkowo nieszkodliwe, może być również objawem poważniejszych schorzeń. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest niebieska twardówka, jakie są jej przyczyny oraz jak można ją leczyć.

Dlaczego twardówka zmienia kolor?

Twardówka pełni funkcję ochronną oka i z reguły jest śnieżnobiała. Jej niebieskawe zabarwienie wynika ze zmniejszenia grubości tej warstwy, przez co prześwitują głębsze struktury oka, takie jak naczyniówka. Przyczyną mogą być zarówno wrodzone zmiany genetyczne, jak i nabyte schorzenia czy skutki uboczne przyjmowania pewnych leków.

Przyczyny niebieskiej twardówki

Genetyczne przyczyny niebieskiej twardówki

Wrodzona łamliwość kości
Jest to najczęstsza genetyczna przyczyna niebieskiej twardówki. Choroba ta wynika z zaburzeń w syntezie kolagenu typu I, co powoduje ścieńczenie twardówki. Osoby z tym schorzeniem mają także kruche kości i inne problemy związane z tkanką łączną.

Zespół Marfana
Choroba ta wynika z mutacji w genie FBN1, który koduje fibrylinę – białko niezbędne do prawidłowego funkcjonowania włókien sprężystych tkanki łącznej. Zaburzenie tkanki łącznej może powodować problemy z układem sercowo-naczyniowym, kostnym i wzrokiem. Osoby z tym zespołem często mają niebieską twardówkę oraz inne objawy skupiające się wokół narządu wzroku.

Zespół Ehlersa-Danlosa
To grupa zaburzeń genetycznych wpływających na produkcję kolagenu. U pacjentów z tym zespołem można zaobserwować m.in. niebieską twardówkę, a także nadmierną elastyczność skóry i stawów.

Zespół Kabuki
Rzadka choroba genetyczna, której jednym z objawów jest niebieska twardówka. Choroba ta powoduje także charakterystyczne rysy twarzy, opóźnienia wzrostu i zaburzenia intelektualne.

Alkaptonuria
Rzadka, genetycznie uwarunkowana, choroba metaboliczna powodująca nagromadzenie kwasu homogentyzynowego w organizmie. Jednym z jej objawów są zmiany barwnikowe na twardówce, ciemny mocz oraz problemy z kośćmi i stawami.

Inne przyczyny niebieskiej twardówki

Niedobór żelaza i anemia
Przewlekły niedobór żelaza może prowadzić do zaburzeń produkcji kolagenu, co osłabia twardówkę i powoduje jej niebieskawy odcień.

Melanocytoza oczno-skórna
Nadmierna pigmentacja tkanek oka i powiek może powodować niebieskawy odcień twardówki. Stan ten zwiększa ryzyko rozwoju czerniaka błony naczyniowej.

Ekspozycja na srebro
Długotrwałe narażenie na srebro prowadzi do jego odkładania w organizmie, co może skutkować niebiesko-szarym przebarwieniem twardówki.

Choroba Addisona
Niewystarczająca produkcja hormonów nadnerczy może powodować hiperpigmentację błon śluzowych, w tym także twardówki.

Zmiany nabyte
Zapalenie w obrębie aparatu wzroku, szczególnie twardówki, może prowadzić do jej ścieńczenia i niebieskiego zabarwienia.

Leki wywołujące niebieską twardówkę

Niektóre leki mogą powodować przebarwienia twardówki, zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu. Są to m.in.:

Minocyklina - antybiotyk stosowany w leczeniu trądziku oraz infekcji bakteryjnych.
Amiodaron - lek stosowany w leczeniu zaburzeń rytmu serca.
Fenytoina - lek przeciwpadaczkowy.
Mitoksantron - lek chemioterapeutyczny podawany dożylnie

Jak diagnozuje się niebieską twardówkę?

Diagnozowanie niebieskiej twardówki wymaga dokładnego wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego oraz specjalistycznych testów. Proces zaczyna się od szczegółowej rozmowy z pacjentem, podczas której lekarz pyta o czas wystąpienia objawu, towarzyszące dolegliwości, historię chorób genetycznych w rodzinie i ewentualne stosowanie leków.

Kolejnym krokiem jest badanie okulistyczne. Okulista dokładnie ocenia wygląd twardówki, grubość warstw oka i obecność innych nieprawidłowości w strukturze gałki ocznej. Często wykorzystuje się lampę szczelinową, która umożliwia szczegółowe oględziny oka pod powiększeniem.

W przypadku podejrzenia schorzeń ogólnoustrojowych, pacjent może zostać skierowany na dodatkowe badania diagnostyczne. Są to m.in. badania obrazowe (np. RTG lub tomografia komputerowa) w celu oceny kości oraz testy genetyczne. Wykonuje się również badania krwi. Ocena poziomu żelaza oraz innych parametrów pomaga zdiagnozować niedobory, natomiast testy na przeciwciała czy badanie CRP (białko C-reaktywne) umożliwia wykrycie procesów zapalnych.

Całościowe podejście diagnostyczne pozwala zidentyfikować przyczynę niebieskiej twardówki i ustalić odpowiedni plan leczenia. Kluczowe jest też monitorowanie stanu pacjenta, zwłaszcza gdy twardówka jest objawem choroby ogólnoustrojowej.

Leczenie niebieskiej twardówki

Leczenie niebieskiej twardówki zależy od podstawowej przyczyny tej zmiany i ma na celu poprawę jakości życia pacjenta oraz zapobieganie powikłaniom.

Leczenie choroby podstawowej

Jeżeli przyczyną niebieskiej twardówki są choroby genetyczne, takie jak wrodzona łamliwość kości czy zespół Marfana, leczenie skupia się na zarządzaniu objawami tych schorzeń oraz zapobieganiu powikłaniom. Może to obejmować rehabilitację, farmakoterapię wzmacniającą kości lub leczenie problemów sercowo-naczyniowych.

Suplementacja żelaza

Jeśli niebieska twardówka jest wynikiem niedoboru żelaza (np. w przebiegu anemii), wprowadza się suplementację. Obejmuje ona:

Suplementy żelaza w postaci tabletek, kapsułek lub kropli.
Dietę bogatą w żelazo, w tym produkty takie jak czerwone mięso, wątróbka, szpinak, nasiona dyni czy orzechy.

Zmiana leków

Czasami niebieska twardówka jest skutkiem ubocznym długotrwałego stosowania niektórych leków. W takich przypadkach lekarz analizuje aktualne leczenie i może zaproponować:

Odstawienie leku, jeśli to możliwe.
Zmianę na preparaty o mniejszym ryzyku wywoływania pigmentacji twardówki.

Ochrona oczu przed promieniowaniem UV

Osoby z niebieską twardówką powinny szczególnie dbać o ochronę swoich oczu. Ekspozycja na promieniowanie UV może zwiększać ryzyko rozwoju chorób oczu, takich jak czerniak.

Zaleca się:

Noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV.
Unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce.

 

Bibliografia:

1. https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/24766-blue-sclera
2. https://www.allaboutvision.com/conditions/symptoms/what-causes-blue-sclera/
3. https://www.tuasaude.com/en/blue-sclera/
4. https://www.aao.org/eyenet/article/whites-of-my-eyes-have-turned-blue
5. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/75501,niebieskie-twardowki