Obrzęk tarczy nerwu wzrokowego – na czym polega?

Obrzęk tarczy nerwu wzrokowego czyli tzw. tarcza zastoinowa, to neurologiczne schorzenie, które ma związek z ciśnieniem wewnątrzczaszkowym. Objawy, które można wykryć w badaniu okulistycznym, bywają spowodowane przez różnie choroby. Sprawdź jakie badania diagnostyczne należy wykonać przy podejrzeniu tarczy zastoinowej i co wywołuje obrzęk tarczy nerwu wzrokowego.

Jak powstaje tarcza zastoinowa?

Tarcza zastoinowa jest spowodowana przez zwiększone ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego. Nerw wzrokowy jest organem odpowiadającym za połączenie gałki ocznej z mózgiem. Odcinek nerwu wzrokowego, który przedłuża opony mózgowo rdzeniowe, posiada trójwarstwową osłonę. Między osłonami znajduje się sfera podpajęczynówkowa, a w niej płyn mózgowo-rdzeniowy. Gdy jego ciśnienie przekracza prawidłowe parametry, to wywołuje ucisk włókien budujących nerw wzrokowy oraz naczyń krwionośnych.

Zobacz inne neurologiczne zaburzenia widzenia.

Obrzęk tarczy nerwu wzrokowego – przyczyny

Wśród przyczyn obrzęku tarczy nerwu wzrokowego należy wskazać zaburzenia przepływu w układzie komorowym, które mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty. Możliwe jest także zapalenie opon mózgowych i mózgu.

Przyczyną tarczy zastoinowej mogą być niektóre nowotwory, szczególnie te, które powstają w tylnym rejonie czaszki. Do czynników wywołujących obrzęk tarczy nerwu wzrokowego należy też idiopatyczne nadciśnienie wewnątrzczaszkowe, nazywane przez specjalistów rzekomym guzem mózgu.

Inne przyczyny obrzęku tarczy nerwu wzrokowego mogą mieć związek z urazem lub wypadkiem, np.:

• krwotok wewnątrzczaszkowy
• obrzęk mózgu

Interdyscyplinarne podejście w ustaleniu przyczyn tarczy zastoinowej jest w pełni uzasadnione. Konsultacja z neurologiem to bardzo ważny element diagnostyki, bowiem zmiany obserwowane w tym schorzeniu mogą wynikać z rozwoju stwardnienia rozsianego.

Obrzęk tarczy nerwu wzrokowego – objawy

Objawy obrzęku tarczy nerwu wzrokowego są widoczne w badaniu dna oka. Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego z reguły daje o sobie znać zarówno w prawym, jak i lewym oku, choć niekoniecznie zmiany będą wyglądały identycznie po obu stronach. Mogą się różnić wielkością i stopniem zaawansowania.

Okulista na podstawie badań może stwierdzić:

• uniesienie tarczy nerwu wzrokowego oraz jej przekrwienie
• zmiana koloru tarczy z różowej na szarą
• zanik brzegów tarczy
• zmiany w obrazie tarczy włókien nerwowych siatkówki (obecność obrzęku oraz jego ustępowanie)
• zespolenie żylne siatkówkowo-naczyniówkowe
• złogi widoczne na powierzchni tarczy nerwu wzrokowego

Objawy tarczy zastoinowej w początkowych fazach nie są jeszcze odczuwalne przez pacjenta. Dlatego należy zaznaczyć jak ważne są regularne badania wzroku, bowiem mogą bardzo wcześnie wykryć chorobę.

Rozwój obrzęku tarczy nerwu wzrokowego daje z czasem objawy w postaci zaburzeń widzenia. Następuje nagłe pogorszenie wzroku, czasem krótkotrwałe zaniewidzenie. Osoby dotknięte tarczą zastoinową skarżą się znaczne osłabienie ostrości wzroku i zawężenie pola widzenia.

Objawem obrzęku tarczy nerwu wzrokowego jest zmiana w obrazie plamki ślepej (jej powiększenie), które jest diagnozowane w badaniu pola widzenia. Specjalista dostrzega tzw. linie Patona, czyli charakterystyczne fałdy siatkówki. Możliwe są symptomy światłowstrętu. Jeżeli objawy tarczy zastoinowej mają związek z zapaleniem opon mózgowych – może wystąpić również zesztywnienie karku.

Diagnostyka tarczy zastoinowej – jakie badania trzeba wykonać?

Podstawą diagnostyki tarczy zastoinowej jest badanie dna oka, które musi być poprzedzone zakropleniem oczu preparatem rozszerzającym źrenice. Jeśli dostrzegalne są jakieś zmiany na tarczy nerwu wzrokowego, należy dokonać szczegółowej oceny również w badaniu USG oka w projekcji B. Wynika to z faktu, że objawy tarczy zastoinowej mogą przypominać druzy.

Diagnostyka obrzęku tarczy nerwu wzrokowego opiera się również o angiografię fluoresceinową. Ocena specjalisty powinna obejmować także porównanie symptomów z zapaleniem nerwu wzrokowego.

Jak leczyć obrzęk tarczy nerwu wzrokowego?

Leczenie obrzęku tarczy nerwu wzrokowego uzależnione jest od ustalenia przyczyn choroby. Dalsze postępowanie polega na leczeniu nieprawidłowości, które wywołały objawy tarczy zastoinowej. Pierwszym krokiem w terapii jest uregulowanie ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Powrót parametrów do normy powoduje ustąpienie objawów tarczy zastoinowej.

 

Bibliografia:

1. L. Donaldson, E. Margolin, Approach to patient with unilateral optic disc edema and normal visual function [w:] Journal of the neurological sciences 2021 (dostęp: 06.07.2023).
2. G. Van Stavern, Optic disc edema [w:] Seminars in neurology 2007 (dostęp: 06.07.2023).
3. S. Hayreh, Pathogenesis of optic disc edema in raised intracranial pressure [w:] Progress in Retinal and Eye Research, Volume 50, January 2016 (dostęp: 06.07.2023).
4. Z. Mariak, Tarcza zastoinowa [w:] Medycyna praktyczna (dostęp: 06.07.2023).