Plamka ślepa

Nasze oko składa się z wielu struktur biorących udział w procesie widzenia. Zazwyczaj są one wrażliwe na światło i reagują z wiązką wpadającą do gałki ocznej. Istnieje jednak miejsce, które jest całkowicie niewrażliwe i pozbawione fotoreceptorów.

Ten obszar to tarcza nerwu wzrokowego, szerzej znana jako plamka ślepa. Trzeba przyznać, że nazwa pasuje idealnie, gdyż faktycznie to element ślepy w ludzkim oku. Zatem dlaczego nie mamy ubytków w polu widzenia? Odpowiedź na to i kilka innych kluczowych pytań o plamkę ślepą znajdziesz właśnie tutaj!

Plamka ślepa – czym jest i gdzie się znajduje?

Teoretycznie proces widzenia wydaje się prosty, można go podzielić na trzy główne etapy – przyjmowanie bodźca, przewodzenie i interpretacja. Jednak dopiero gdy każdy z nich zostanie poddany dokładnej analizie, zauważy się, jak bardzo są one złożone. W związku z tym również budowa naszego oka jest skomplikowana.

Składa się z wielu elementów, a jeden z najważniejszych to nerw wzrokowy. Swój początek ma w siatkówce, natomiast obszar jego ujścia z gałki ocznej nosi nazwę plamki ślepej. To miejsce bardzo specyficzne, gdyż nie posiada fotoreceptorów, a zatem jest niewrażliwe na światło. Jaką odgrywa rolę w procesie widzenia i czy wpływa na powstający obraz?

Jak widzi nasze oko?

Proces odbierania obrazu przez oko przede wszystkim opiera się na drodze wzrokowej. Są to poszczególne kroki, prowadzące do powstania pełnego widoku otaczającej nas rzeczywistości.

Cały proces można podzielić na kilka głównych etapów:

• Przejście promieni świetlnych do wnętrza oka przez źrenicę, refrakcja i skupienie wiązki światła na siatkówce.
• Odebranie bodźca przez światłoczułe receptory – czopki i pręciki znajdujące się w siatkówce.
• Przekazanie sygnału wzrokowego do mózgu poprzez połączenia nerwowe.
• Przetworzenie przyjętych obrazów z obu oczu i połączenie ich w jeden.
• Dostosowanie ostrości widzianego obrazu.
• Zajście procesów umożliwiających kojarzenie, zapamiętywanie i uczenie się zaobserwowanych obiektów i wydarzeń.

Oczywiście to uproszczony schemat, gdyż dokładny przebieg procesu widzenia to sekwencja skomplikowanych przemian fizycznych, chemicznych i biologicznych. Jednak takie ułatwienie daje możliwość lepszego zrozumienia, jak ważny jest narząd wzroku.

Plamka ślepa – specyficzny element oka

Siatkówka oczna to błona znajdująca się w wewnętrznej części oka, zbudowana z komórek nerwowych, połączonych nerwem wzrokowym. Na jej powierzchni występują światłoczułe receptory – pręciki i czopki. Pierwsze z nich odpowiadają za widzenie czarno-białe, a drugie za widzenie barwne oraz ostrość obrazu. Obszar, gdzie występuje najwięcej takich receptorów to plamka żółta.

Natomiast plamką ślepą nazywa się miejsce, w którym poszczególne włókna wzrokowe spotykają się i zaczynają tworzyć pojedynczy nerw, uchodzący dalej, w stronę mózgu. Co ciekawe, nie występują tam wrażliwe na światło czopki i pręciki. Takie pole inaczej określono tarczą nerwu wzrokowego. Oficjalnie nie potwierdzono konkretnej funkcji plamki ślepej w procesie widzenia. Jest częścią anatomicznej budowy ludzkiego oka, łącznikiem włókien nerwowych z nerwem wzrokowym. Poniżej znajdziesz uproszczoną budowę ludzkiego oka z zaznaczoną plamką ślepą:

Jak plamka ślepa wpływa na widzenie?

Ze względu na brak fotoreceptorów w obszarze plamki ślepej, obraz tam nie powstaje, więc teoretycznie mamy braki w polu widzenia. Jednak nie obserwujemy żadnych czarnych plam, rozglądając się dookoła. Jak to możliwe? Otóż nasz mózg to prawdziwy geniusz! Wszystkie ubytki spowodowane plamką ślepą zastępuje widokiem z drugiego oka.

Sam stwierdza jaki obraz znajduje się w ślepym miejscu, dzięki uzyskanym wcześniej bodźcom. W ten sposób pole widzenia z obu oczu zostaje na siebie nałożone i nie rejestrujemy żadnych pustych przestrzeni. Istnieją metody na sprawdzenie obecności plamki ślepej. Wystarczy przeprowadzić prosty test.

Test na obecność plamki ślepej

Do przetestowania właściwości plamki ślepej najlepiej wykorzystać pokazane poniżej obrazki. Zakrywając lewe oko, przypatrz się krzyżykowi na zielonym tle, po czym przybliżaj się i oddalaj od ekranu monitora. Kropka po prawej stronie powinna znikać i zostać zastąpiona otaczającym ją kolorem żółtym.

Taki sam mechanizm działa przy odwróconych kolorach:

Nieco inny wariant testu obecności plamki ślepej, proponuje dodanie do kropki linii. W tym przypadku mózg sam stwierdzi, że w miejscu braku obrazu powinien uzupełnić kreskę. Będzie to jego własna interpretacja rzeczywistości.

Takie proste zabawy z własnym wzrokiem pokazują małą namiastkę niesamowitych działań naszego mózgu. To fascynujące, w jaki sposób potrafi on wykorzystać i przetworzyć otrzymane już informacje i samoistnie dopowiadać sobie pewne rzeczy. Nic dziwnego, że ludzki mózg nadal pozostaje ogromną tajemnicą dla naukowców i lekarzy, a jego możliwości nie są do końca odkryte i opisane.

Czy plamka ślepa i plamka żółta są tym samym?

Odpowiadając na postawione w nagłówku pytanie, nie. Można wręcz stwierdzić, że są swoim przeciwieństwem. Plamka ślepa to struktura pozbawiona światłoczułych receptorów, więc nie wchodzi w reakcję ze wpadającą do oka wiązką światła. Natomiast plamka żółta jest miejscem o największej liczbie czopków. Z tego względu powstający tam obraz ma najlepszą rozdzielczość i ostrość. Obszar swoją nazwę zawdzięcza kolorowi barwnika występującego w fotoreceptorach.

Niestety, plamka żółta może ulec uszkodzeniu, co wpływa także na siatkówkę, a w konsekwencji zniekształca i zaburza pole widzenia. Istnieje choroba zwana zwyrodnieniem plamki żółtej, występująca u osób starszych. W skrajnych przypadkach prowadzi do całkowitej utraty widzenia centralnego i ślepoty.

Typowe objawy tej przypadłości to niewyraźne widzenie, zniekształcenie widzianych przedmiotów, trudności z czytaniem i pisaniem, spowodowane problemami z postrzeganiem liter. Z czasem pojawia się mroczek centralny, czyli ciemny punkt w polu widzenia, który stopniowo będzie się powiększał. W momencie wystąpienia nawet lekkich symptomów należy skonsultować się z lekarzem, wykonać np. badanie z tablicą Snellena i podjąć specjalistyczne leczenie.

Porównanie plamki ślepej i plamki żółtej:

Plamka ślepa jest naprawdę ślepa!

Jak widzisz plamka ślepa to bardzo specyficzna struktura. Wydaje się, że każdy element oka w jakimś stopniu odpowiada za widzenie, a co za tym idzie, reaguje na światło i odbiera bodźce. Tymczasem mamy do czynienia z miejscem kompletnie niewrażliwym i jak sama nazwa wskazuje ślepym.

Taki obszar pokazuje również jak złożony i mądry sam w sobie jest nasz mózg. Potrafi uzupełniać luki w polu widzenia na podstawie wcześniej otrzymanych informacji. Jeśli chcesz sprawdzić działanie tego procesu, wykonaj przedstawiony wcześniej test, który dokładnie pokaże jak mózg „dopowiada” pewne rzeczy.

Plamka ślepa to bardzo ciekawy element anatomii człowieka. Nie ma określonej oficjalnej funkcji w organizmie, a jednak wpływa na układ nerwowy i pokazuje ogromne znaczenie widzenia obuocznego.

FAQ - plamka ślepa: